DOI article:
Struczyńska, Leokadia; Struczyńska, Leokadia: Skrzydła ołtarzowe z Kasiny Wielkiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29200#0085
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XVII, zeszyt 5 — 1969
LEOKADIA STRUCZYŃSKA
SKRZYDŁA OŁTARZOWE Z KASINY WIELKIEJ
Cztery skrzydła ołtarzowe z Kasiny Wielkiej, znajdujące się w zbiorach Muzeum
Diecezjalnego w Tarnowie', zaliczane są do rzędu cenniejszych zabytków polskiej
sztuki gotyckiej. Niepospolite wartości plastyczne zabytku, będące jakby syntezą
artystycznych orientacji XV stulecia, oraz doskonały stan zachowania^ decydują
o popularności, jaką zyskał wśród polskich i niemieckich historyków sztuki. Wystar-
czy zaznaczyć, że dużo uwagi poświęcił skrzydłom wybitny mediewista Michał
Walicki oraz T. Dobrowolski. Wymowne są też genetyczne penetracje stylu malo-
wideł, dokonywane przez badaczy niemieckich — A. Stangego i E. Wiesego.
Całkowity brak informacji archiwalnych i źródłowych o zabytku^ skierował tok
dociekań naukowych na drogę hipotez. Suponowano już powiązania z warsztatami
czołowych zabytków malarstwa gotyckiego, takich jak: poliptyk św. Barbary
z Wrocławia*, poliptyk z kościoła Dominikanów w Krakowie^, tryptyk Świętej
' KasinaWielka,pow. Limanowa, woj. Kraków. Proweniencję określi!: L. Lepszy, Af/z-
zez//zz Dzecezyu/zze w 7k/worr;'<?,[ W:] Lęka Grana Lon.se/'wa/oraw G'a//'cy7 Zackodn/e/, t. II, Kraków 1906.
Data i okoliczności sprowadzenia obiektu do muzeum nie są znane.
s Dobry stan zachowania malowideł budził niejednokrotnie zastrzeżenia co do ich autentycz-
ności: prof. J. Dutkiewicz sądził (informacja listowna), że skrzydła ,,były z pewnością konserwowane
i przemalowane w Wiedniu". Zabiegi konserwatorskie faktycznie były przeprowadzane, jednakże
ograniczone do rekonstrukcji drobnych ubytków podobrazia i warstwy malarskiej oraz pokrycia
werniksem teł małowideł na awersie i rewersie. Nazwisko konserwatora nie jest znane i nie jest
pewne, czy była to faktycznie pracownia Galerii Wiedeńskiej. W latach od r. 1888 (lata założenia
muzeum) do r. 1914 wszystkie obiekty muzealne odsyłane były do pracowni konserwatorskiej
w Wiedniu. Prawdopodobieństwo konserwacji skrzydeł w tym okresie potwierdza stopień fluore-
scencji w promieniach ultrafioletowych.
^ Mimo skrupulatnego przebadania archiwaliów w Archiwum Kurii Krakowskiej, nie zna-
lazłam wzmianki o skrzydłach. Pominięcie obiektu o tyle jest wytłumaczone, że kościół w Kasi-
nie przez czas dłuższy był filią parafialnego kościoła w Skrzydlnej: wizytacja z lat 1737—1742,
dotycząca kościoła w Skrzydlnej, wspomina wieś Kasinę, ale nie zawiera żadnych danych o kościele.
(dcA/ L/'.s/7u//'o/;/'.s' /Lc/z/J/ac, L/Yzcor/P/zsL, A/zzzo 7). 7727—7772, Arch. Kurii Metropol. w Krakowie,
nr 23, s. 862—864; nr 93, s. 1468).
" Tezę powiązań warsztatowych z ołtarzem św. Barbary (z r. 1447) wysunęli PI. Braune, F. Wiese
(6'ć7:/c,s';'.sc/?<? ALu/erez r. /^/u.s-ZzL <7<?,s AL/zu/a/zu/^, Leipzig 1929, s. 83); uznając skrzydła z Kasiny za
dzieło ucznia Mistrza wrocławskiego ołtarza, datują je na łata ok. r. 1450. T. Dobrowolski, komen-
Tom XVII, zeszyt 5 — 1969
LEOKADIA STRUCZYŃSKA
SKRZYDŁA OŁTARZOWE Z KASINY WIELKIEJ
Cztery skrzydła ołtarzowe z Kasiny Wielkiej, znajdujące się w zbiorach Muzeum
Diecezjalnego w Tarnowie', zaliczane są do rzędu cenniejszych zabytków polskiej
sztuki gotyckiej. Niepospolite wartości plastyczne zabytku, będące jakby syntezą
artystycznych orientacji XV stulecia, oraz doskonały stan zachowania^ decydują
o popularności, jaką zyskał wśród polskich i niemieckich historyków sztuki. Wystar-
czy zaznaczyć, że dużo uwagi poświęcił skrzydłom wybitny mediewista Michał
Walicki oraz T. Dobrowolski. Wymowne są też genetyczne penetracje stylu malo-
wideł, dokonywane przez badaczy niemieckich — A. Stangego i E. Wiesego.
Całkowity brak informacji archiwalnych i źródłowych o zabytku^ skierował tok
dociekań naukowych na drogę hipotez. Suponowano już powiązania z warsztatami
czołowych zabytków malarstwa gotyckiego, takich jak: poliptyk św. Barbary
z Wrocławia*, poliptyk z kościoła Dominikanów w Krakowie^, tryptyk Świętej
' KasinaWielka,pow. Limanowa, woj. Kraków. Proweniencję określi!: L. Lepszy, Af/z-
zez//zz Dzecezyu/zze w 7k/worr;'<?,[ W:] Lęka Grana Lon.se/'wa/oraw G'a//'cy7 Zackodn/e/, t. II, Kraków 1906.
Data i okoliczności sprowadzenia obiektu do muzeum nie są znane.
s Dobry stan zachowania malowideł budził niejednokrotnie zastrzeżenia co do ich autentycz-
ności: prof. J. Dutkiewicz sądził (informacja listowna), że skrzydła ,,były z pewnością konserwowane
i przemalowane w Wiedniu". Zabiegi konserwatorskie faktycznie były przeprowadzane, jednakże
ograniczone do rekonstrukcji drobnych ubytków podobrazia i warstwy malarskiej oraz pokrycia
werniksem teł małowideł na awersie i rewersie. Nazwisko konserwatora nie jest znane i nie jest
pewne, czy była to faktycznie pracownia Galerii Wiedeńskiej. W latach od r. 1888 (lata założenia
muzeum) do r. 1914 wszystkie obiekty muzealne odsyłane były do pracowni konserwatorskiej
w Wiedniu. Prawdopodobieństwo konserwacji skrzydeł w tym okresie potwierdza stopień fluore-
scencji w promieniach ultrafioletowych.
^ Mimo skrupulatnego przebadania archiwaliów w Archiwum Kurii Krakowskiej, nie zna-
lazłam wzmianki o skrzydłach. Pominięcie obiektu o tyle jest wytłumaczone, że kościół w Kasi-
nie przez czas dłuższy był filią parafialnego kościoła w Skrzydlnej: wizytacja z lat 1737—1742,
dotycząca kościoła w Skrzydlnej, wspomina wieś Kasinę, ale nie zawiera żadnych danych o kościele.
(dcA/ L/'.s/7u//'o/;/'.s' /Lc/z/J/ac, L/Yzcor/P/zsL, A/zzzo 7). 7727—7772, Arch. Kurii Metropol. w Krakowie,
nr 23, s. 862—864; nr 93, s. 1468).
" Tezę powiązań warsztatowych z ołtarzem św. Barbary (z r. 1447) wysunęli PI. Braune, F. Wiese
(6'ć7:/c,s';'.sc/?<? ALu/erez r. /^/u.s-ZzL <7<?,s AL/zu/a/zu/^, Leipzig 1929, s. 83); uznając skrzydła z Kasiny za
dzieło ucznia Mistrza wrocławskiego ołtarza, datują je na łata ok. r. 1450. T. Dobrowolski, komen-