S. MICHALAK JAKO PORTRECISTA

67

oraz związaniem się z właśnie utworzonym z pierwszych uczniów Prusz-
kowskiego „Bractwem św. Łukasza”. W skład grupy weszli; Bolesław
Cybis, Jan Cotarcł, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Edward
Kokoszko, Antoni Michalak, Janusz Podoski, Tadeusz Pruszkowski, Mie-
czysław Schulz, Czesław Wdowiszewski, Jan Wydra i Jan Zamoyski.
Członkowie bractwa nie sprecyzowali jakiegoś określonego programu.
Byli grupą kołeżeńską wspólnie wystawiającą. Jeclnak na skutek tego,
że byli uczniami Pruszkowskiego i nadal znajdowali się pod jego wpły-
wem był on też członkiem bractwa), szczególnie przez pierwsze lata
działalności, stanowili zespół dość jednolity w sposobie wypowiadania
się i kontynuujący wpojony przez mistrza antyimpresjonistyczny re-
alizm, oparty na klasycznym drobiazgowym rysunku i solidnym rzemio-
śle, dzięki któremu obrazy ich często wręcz naśladowały fakturą i „mu-
zealnym tonem” obrazy dawnych mistrzów. Jeśli chodzi o znalezienie
analogii dla ich twórczości w sztuce lat dwudziestych XX w w Europie,
to najbliższa wydaje się być działalność niemieckich neoekspresjonistów
z grupą „Neue Sachlichkeit" na czele. „Bractwo św. Łukasza" organizuje
swoje wystawy w Zachęcie w Warszawie w latach 1928, 1929, 1932
i 1938. Rok 1939 (wybuch wmjny) przerywa działalność grupy, a po
wojnie już nie dochodzi do ponownego jej scalenia i każdy z artystów,
który przeżył okupację, kontynuuje twórczość już na własny rachunek.

W jesieni 1925 r. wyjechał Michalak do Paryża, gdzie kontaktował
się z M. Kislingiem, E. Żakiem, J. Pankiewiczem, odwiedził pracownię
Legera i T. Makowskiego, ale przede wszystkim przeprowadzał gnmto-
wne studia w Luwrze. Z Paryża odbył podróż na południe Francji, a na-
stępnie przez Włochy i Wiedeń powrócił jesienią 1926 r. do Warszawy.

W 1928 r. wziął udział w pierwszej wystawie bractwa, a w 1929
w drugiej oraz w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. W 1930 r.
z W. Borowskim, J. Wydrą, L. Slendzińskim, K. Sichulskim i F..Pautschem
reprezentował Polskę na międzynarodowej wystawie malarstwa w Car-
negie Institute w Pittssburghu w USA. Wystawa ta była przeglądem
sztuki europejskiej. Brałi w niej udział m. in. Picasso, Braąue, Bonnard,
Derein, Matisse, Nolde, Chirico 6. W 1931 r. na wystawie sztuki religijnej
w Padwie obraz Michalaka Ukrzyżowanie nagrodzony został złotym
medalem 7. W 1932 r. brał udział w wystawie w Rapperswillu oraz w trze-
ciej wystawie Bractwa w warszawskiej Zachęcie.

6 „Twenty ninth International Exhibition of Paintings" Carnegie Institute Pitts-
sburg october 16 — december 7—1930 oraz katalogi wystaw Carnegie Institute z lat
1935 i 1937.

7 Galeria Lubelska pod redakcją dr St. Michalczuka, ze wstępem I. J. Kamiń-
skiego, Lublin 1970