DOI Artikel:
Wolicka-Wolszleger, Elżbieta: Symbolika i hermeneutyka: kilka uwag o sztuce obrazowania i jej wykładni u Platona
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0043
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
ELŻBIETA WOLICKA
SYMBOLIKA I HERMENEUTYKA
KILKA UWAG O SZTUCE OBRAZOWANIA I JEJ WYKŁADNI U PLATONA
„Podobnie jak analiza poezji wymaga znajomości języ-
ka prozy, tak i badania nad sztuką w coraz większym,
jak sądzę, stopniu uzupełniane będą poznawaniem ję-
zyka wyobrażeń wizualnych. Oto rysuje się już przed
nami ikonologia, wynajdująca alegoryczne i symbolicz-
ne funkcje obrazów oraz ich odniesienia do „niewi-
dzialnego świata idei”. Do świata widzialnego język
sztuki odnosi się w sposób tak oczywisty i tak zarazem
tajemniczy, że dla większości ludzi pozostaje całkowicie
nieznany: znają go tylko artyści i używają go tak, jak my
używamy języka ojczystego, zanim nauczymy się składni
i semantyki”.
(E. H. Gombrich. Sztuka i złudzenie)
Badania ikonologów „wynajdujących alegoryczne i symboliczne funkcje
obrazów”, zwłaszcza jeśli zmierzają do osadzenia owych funkcji w szerszym
kontekście historyczno-kulturowym, z reguły odwołują się do myślowego
dziedzictwa platonizmu, jako jednego z głównych nurtów tradycji. Platon jest
tym, który „raz na zawsze utrwalił metafizyczne znaczenie i wartość piękna
oraz doktryny o ideach, bardziej jeszcze doniosłej z punktu widzenia estetyki
sztuk przedstawiających”1. Jest on również tym, który „dostarczył istotnego
argumentu dla uwierzytelnienia symbolizmu poprzez, najkrócej mówiąc,
doktrynę dwóch światów [...] i korelatywną do niej doktrynę dwojakiego typu
wiedzy”2.
Historycy doktryn artystycznych zgodni są na ogół co do tego, że zasługą
Platona było wytyczenie perspektyw dla sztuki (oraz jej teorii) o walorach
metafizycznych — ta idea doczekała się kontynuacji w doktrynach neopla-
tońskich, przeszczepionych już w późnej starożytności na grunt kultury
chrześcijańskiej. Przyznają również jednomyślnie, że stosunek Platona do
współczesnej mu sztuki greckiej był co najmniej ambiwalentny, a właściwie
negatywny. Niechętnie odniósł się bowiem do „rewolucji”, jaką pod wpływem
odkrycia skiagrafii, czyli modelunku światłocieniowego, wykorzystywanej
1 E. Panofsky. Idea. A Concept in Art Theory. Transi. J.J.S. Peake. New York 1968 s. 3.
2 E.H. Gombrich. Icônes Symbolicae. Philosophies of Symholism and their Bearing on Art.
W: Symbolic Images. Studies in the Art of the Rennaissance. New York 1978 s. 146, 147.
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
ELŻBIETA WOLICKA
SYMBOLIKA I HERMENEUTYKA
KILKA UWAG O SZTUCE OBRAZOWANIA I JEJ WYKŁADNI U PLATONA
„Podobnie jak analiza poezji wymaga znajomości języ-
ka prozy, tak i badania nad sztuką w coraz większym,
jak sądzę, stopniu uzupełniane będą poznawaniem ję-
zyka wyobrażeń wizualnych. Oto rysuje się już przed
nami ikonologia, wynajdująca alegoryczne i symbolicz-
ne funkcje obrazów oraz ich odniesienia do „niewi-
dzialnego świata idei”. Do świata widzialnego język
sztuki odnosi się w sposób tak oczywisty i tak zarazem
tajemniczy, że dla większości ludzi pozostaje całkowicie
nieznany: znają go tylko artyści i używają go tak, jak my
używamy języka ojczystego, zanim nauczymy się składni
i semantyki”.
(E. H. Gombrich. Sztuka i złudzenie)
Badania ikonologów „wynajdujących alegoryczne i symboliczne funkcje
obrazów”, zwłaszcza jeśli zmierzają do osadzenia owych funkcji w szerszym
kontekście historyczno-kulturowym, z reguły odwołują się do myślowego
dziedzictwa platonizmu, jako jednego z głównych nurtów tradycji. Platon jest
tym, który „raz na zawsze utrwalił metafizyczne znaczenie i wartość piękna
oraz doktryny o ideach, bardziej jeszcze doniosłej z punktu widzenia estetyki
sztuk przedstawiających”1. Jest on również tym, który „dostarczył istotnego
argumentu dla uwierzytelnienia symbolizmu poprzez, najkrócej mówiąc,
doktrynę dwóch światów [...] i korelatywną do niej doktrynę dwojakiego typu
wiedzy”2.
Historycy doktryn artystycznych zgodni są na ogół co do tego, że zasługą
Platona było wytyczenie perspektyw dla sztuki (oraz jej teorii) o walorach
metafizycznych — ta idea doczekała się kontynuacji w doktrynach neopla-
tońskich, przeszczepionych już w późnej starożytności na grunt kultury
chrześcijańskiej. Przyznają również jednomyślnie, że stosunek Platona do
współczesnej mu sztuki greckiej był co najmniej ambiwalentny, a właściwie
negatywny. Niechętnie odniósł się bowiem do „rewolucji”, jaką pod wpływem
odkrycia skiagrafii, czyli modelunku światłocieniowego, wykorzystywanej
1 E. Panofsky. Idea. A Concept in Art Theory. Transi. J.J.S. Peake. New York 1968 s. 3.
2 E.H. Gombrich. Icônes Symbolicae. Philosophies of Symholism and their Bearing on Art.
W: Symbolic Images. Studies in the Art of the Rennaissance. New York 1978 s. 146, 147.