DOI Artikel:
Jakubowska, Bogna: Ołtarz "Rozesłania apostołów" z kościoła Mariakiego w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0051
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
BOGNA JAKUBOWSKA
OŁTARZ „ROZESŁANIA APOSTOŁÓW” Z KOŚCIOŁA
MARIACKIEGO W GDAŃSKU
Jednym z gotyckich zabytków kościoła Mariackiego w Gdańsku jest
nastawa ołtarzowa notowana pod wezwaniami Św. Marcina albo Dwunastu
apostołów, zwana też ołtarzem cechu krawców, datowana na ok. 1430 r. Jest
to jedno z tych dzieł, których istnienie w tym wnętrzu odnotowano jeszcze
przed samym końcem XVII stulecia1 i które wprawdzie przetrwało do dziś, ale
w stanie zdekompletowanym. Już zresztą w 1843 r. Theodor Hirsch wymienił
tylko pięć spośród rzeźbionych figurek należących do apostolskiego kolegium,
osadzonych po obu stronach centralnej figury Chrystusa i już wówczas
malowaną na skrzydłach zewnętrznych scenę Zwiastowania określił jako
pozbawioną znaczenia. Natomiast także malowaną scenę Koronacji Marii
w asyście apostołów uznał za dzieło wyborne, które łączył z kolońską szkołą
malarską2. Późniejsze losy tego zabytku to dalsze etapy jego dekompozycji i
pewnych zniszczeń. W 1926 r. Paul Abramowski wspominał już tylko cztery
rzeźby apostołów3. Wypadki wojenne spowodowały rozdzielenie poszczegól-
nych elementów szafy, a notowana z takim podziwem przez Hirscha Korona-
cja Marii już w 1965 r. padła ofiarą nad wyraz niewłaściwej renowacji, skut-
kiem czego warstwa malarska bezpowrotnie zatraciła pierwotny charakter4.
Ostatecznie po rewindykacji wspomnianych figur apostołów z kurii biskupiej
1 Opis wyposażenia kościoła sprzed 1698 r. dokonany został przez G. Frischa (Beschreibung
der Oberpfarrkirche zu St. Marien in Danzig und der inneren Merkwiirdigkeiten derselben.
Biblioteka Gdańska PAN. Ms. Mar. Q. 146 s. 125-G26).
2 Th. Hirsch. Die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig in ihren Denkmàlern und in
ihren Beziehungen zum kirchlichen Leben Danzig iiberhaupt. Danzig 1843 s. 462. Identyfikował tu
figury św. Piotra, Bartłomieja, Jakuba Młodszego, Mateusza i Macieja.
3 P. Abramowski. Danziger Plastik von der Mitte des 14. Jahrhunderts bis zum Beginn der
Renaissance, Diss. msps. Leipzig 1926 s. 70, przyp. 1.
4 Por. dokonaną przez Jerzego Wolskiego „Ekspertyzę zachowania czterech skrzydeł
i predelli XV w. z poliptyku w kaplicy Świętej Trójcy w kościele NMP w Gdańsku po
przeprowadzonych zabiegach renowacyjnych przez Romana Cumbryłę” — mps w Gdańskim
Ośrodku Dokumentacji Zabytków. Pani mgr Janinie Grabowskiej dziękuję w tym miejscu za
udostępnienie mi posiadanych dokumentacji prac konserwatorskich ołtarza.
4 — RH 35: 1987 z. 4
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
BOGNA JAKUBOWSKA
OŁTARZ „ROZESŁANIA APOSTOŁÓW” Z KOŚCIOŁA
MARIACKIEGO W GDAŃSKU
Jednym z gotyckich zabytków kościoła Mariackiego w Gdańsku jest
nastawa ołtarzowa notowana pod wezwaniami Św. Marcina albo Dwunastu
apostołów, zwana też ołtarzem cechu krawców, datowana na ok. 1430 r. Jest
to jedno z tych dzieł, których istnienie w tym wnętrzu odnotowano jeszcze
przed samym końcem XVII stulecia1 i które wprawdzie przetrwało do dziś, ale
w stanie zdekompletowanym. Już zresztą w 1843 r. Theodor Hirsch wymienił
tylko pięć spośród rzeźbionych figurek należących do apostolskiego kolegium,
osadzonych po obu stronach centralnej figury Chrystusa i już wówczas
malowaną na skrzydłach zewnętrznych scenę Zwiastowania określił jako
pozbawioną znaczenia. Natomiast także malowaną scenę Koronacji Marii
w asyście apostołów uznał za dzieło wyborne, które łączył z kolońską szkołą
malarską2. Późniejsze losy tego zabytku to dalsze etapy jego dekompozycji i
pewnych zniszczeń. W 1926 r. Paul Abramowski wspominał już tylko cztery
rzeźby apostołów3. Wypadki wojenne spowodowały rozdzielenie poszczegól-
nych elementów szafy, a notowana z takim podziwem przez Hirscha Korona-
cja Marii już w 1965 r. padła ofiarą nad wyraz niewłaściwej renowacji, skut-
kiem czego warstwa malarska bezpowrotnie zatraciła pierwotny charakter4.
Ostatecznie po rewindykacji wspomnianych figur apostołów z kurii biskupiej
1 Opis wyposażenia kościoła sprzed 1698 r. dokonany został przez G. Frischa (Beschreibung
der Oberpfarrkirche zu St. Marien in Danzig und der inneren Merkwiirdigkeiten derselben.
Biblioteka Gdańska PAN. Ms. Mar. Q. 146 s. 125-G26).
2 Th. Hirsch. Die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig in ihren Denkmàlern und in
ihren Beziehungen zum kirchlichen Leben Danzig iiberhaupt. Danzig 1843 s. 462. Identyfikował tu
figury św. Piotra, Bartłomieja, Jakuba Młodszego, Mateusza i Macieja.
3 P. Abramowski. Danziger Plastik von der Mitte des 14. Jahrhunderts bis zum Beginn der
Renaissance, Diss. msps. Leipzig 1926 s. 70, przyp. 1.
4 Por. dokonaną przez Jerzego Wolskiego „Ekspertyzę zachowania czterech skrzydeł
i predelli XV w. z poliptyku w kaplicy Świętej Trójcy w kościele NMP w Gdańsku po
przeprowadzonych zabiegach renowacyjnych przez Romana Cumbryłę” — mps w Gdańskim
Ośrodku Dokumentacji Zabytków. Pani mgr Janinie Grabowskiej dziękuję w tym miejscu za
udostępnienie mi posiadanych dokumentacji prac konserwatorskich ołtarza.
4 — RH 35: 1987 z. 4