DOI Artikel:
Białostocki, Jan: Księga-miasto w symbolice grafiki Tadeusza Cieślewskiego Syna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0359
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
JAN BIAŁOSTOCKI
KSIĘGA-MIASTO
W SYMBOLICE GRAFIKI TADEUSZA CIEŚLEWSKIEGO
SYNA
Tadeusz Cieślewski Syn (1895-1944) był w polskim dwudziestoleciu
międzywojennym artystą wyjątkowym. Ukształtował własny repertuar mo-
tywów symbolicznych i trzymał się go konsekwentnie przez całe — stosunko-
wo krótkie, bo tragicznie w 1944 r. przerwane — twórcze życie. W czasach, gdy
inni smakowali barwne zestawienia materii, faktury, kwiatów czy bogactwo
żywej natury w krajobrazach, eksperymentowali w zakresie odkrywanych
przez sztukę nowoczesną artystycznych środków wypowiedzi bądź wykorzy-
stywali do celów dekoracyjnych motywy o ludowym rodowodzie, Cieślewski
odrzucał zarówno naturę, jak i abstrakcję oraz ludowość. Długo trzeba szukać
w jego pokaźnym oeuvre artystycznym, by znaleźć przykłady krajobrazu. A
jeśli są, to zazwyczaj uwarunkowane słowami ilustrowanego tekstu.
Na świat wyobraźni Cieślewskiego składały się znaki wszechświata i
wytwory człowieka: gwiazdy i komety z jednej strony, a z drugiej nade
wszystko architektura — warszawska, paryska, florencka, gdańska czy za-
mojska, ponadto łodzie i okręty, akcesoria sztuki graficznej, prasy i teki,
wreszcie — książki. I jeszcze twory ludzkiej wyobraźni, owe czaszkokształtne
majaki na wiotkich odnóżach zaludniające podświetlone z dołu reflektorami,
a głębiej tonące w mroku sceny teatralne, puste skądinąd, pełne tylko
prowadzących ku zawrotnym wysokościom wąskich, koślawych schodków1.
Repertuar symbolicznych motywów Cieślewskiego, choć zupełnie własny,
od nikogo nie wzięty, z nikim nie dzielony, był w sumie ograniczony
i ilościowo skromny. Powtarzał się z obsesyjną monotonią właściwie przez całe
dwadzieścia lat jego artystycznej kariery. Raz ukształtowany nie opuszczał jego
wyobraźni, nie dawał się jej skierować w inne strony. Oczywiście wrażenia
oglądanej i wciąż na nowo przeżywanej architektury, a także postulowana
1 M. Grońska. Tadeusz Cieślewski Syn. Życie i dzieło. Wrocław 1962; A. Banach.
Warszawa Cieślewskiego Syna. Warszawa 1962; K. Czarnocka. Hasło: „Cieślewski Tadeusz
Syn” w Słowniku artystów polskich T. 1. Wrocław—Warszawa—Kraków 1971 s. 358-360.
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
JAN BIAŁOSTOCKI
KSIĘGA-MIASTO
W SYMBOLICE GRAFIKI TADEUSZA CIEŚLEWSKIEGO
SYNA
Tadeusz Cieślewski Syn (1895-1944) był w polskim dwudziestoleciu
międzywojennym artystą wyjątkowym. Ukształtował własny repertuar mo-
tywów symbolicznych i trzymał się go konsekwentnie przez całe — stosunko-
wo krótkie, bo tragicznie w 1944 r. przerwane — twórcze życie. W czasach, gdy
inni smakowali barwne zestawienia materii, faktury, kwiatów czy bogactwo
żywej natury w krajobrazach, eksperymentowali w zakresie odkrywanych
przez sztukę nowoczesną artystycznych środków wypowiedzi bądź wykorzy-
stywali do celów dekoracyjnych motywy o ludowym rodowodzie, Cieślewski
odrzucał zarówno naturę, jak i abstrakcję oraz ludowość. Długo trzeba szukać
w jego pokaźnym oeuvre artystycznym, by znaleźć przykłady krajobrazu. A
jeśli są, to zazwyczaj uwarunkowane słowami ilustrowanego tekstu.
Na świat wyobraźni Cieślewskiego składały się znaki wszechświata i
wytwory człowieka: gwiazdy i komety z jednej strony, a z drugiej nade
wszystko architektura — warszawska, paryska, florencka, gdańska czy za-
mojska, ponadto łodzie i okręty, akcesoria sztuki graficznej, prasy i teki,
wreszcie — książki. I jeszcze twory ludzkiej wyobraźni, owe czaszkokształtne
majaki na wiotkich odnóżach zaludniające podświetlone z dołu reflektorami,
a głębiej tonące w mroku sceny teatralne, puste skądinąd, pełne tylko
prowadzących ku zawrotnym wysokościom wąskich, koślawych schodków1.
Repertuar symbolicznych motywów Cieślewskiego, choć zupełnie własny,
od nikogo nie wzięty, z nikim nie dzielony, był w sumie ograniczony
i ilościowo skromny. Powtarzał się z obsesyjną monotonią właściwie przez całe
dwadzieścia lat jego artystycznej kariery. Raz ukształtowany nie opuszczał jego
wyobraźni, nie dawał się jej skierować w inne strony. Oczywiście wrażenia
oglądanej i wciąż na nowo przeżywanej architektury, a także postulowana
1 M. Grońska. Tadeusz Cieślewski Syn. Życie i dzieło. Wrocław 1962; A. Banach.
Warszawa Cieślewskiego Syna. Warszawa 1962; K. Czarnocka. Hasło: „Cieślewski Tadeusz
Syn” w Słowniku artystów polskich T. 1. Wrocław—Warszawa—Kraków 1971 s. 358-360.