DOI Artikel:
Łysik, Maria: Wczesnochrześcijańskie baptysteria Prowansji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27406#0173
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LI. zeszyt 4 - 2003
MARIA ŁYSIK
WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIE BAPTYSTERIA PROWANSJI
Wśród baptysteriów wzniesionych na terenie rzymskiej Prowansji1 w okre-
sie od IV do połowy VIII w., a więc do początku renesansu karolińskiego,
który przyniósł istotne zmiany w sztuce i liturgii2, wyodrębnia się dwie
grupy budowli. Do pierwszej, określanej terminem „grupa prowansalska”,
należą baptysteria miejskie w południowej części regionu, w Aix-en-Provence
(kat. I, il. 1), Fréjus (kat. IX, il. 6), Cimiez (kat. V, il. 4), Marsylii (kat. XII,
ił. 9) i Riez (XIV, il. 11)3. Wykazują one zdecydowane podobieństwo
w układzie przestrzennym. Drugą grupę tworzy piętnaście pozostałych obiek-
tów, znacznie bardziej zróżnicowanych pod względem architektonicznym.
Prezentowany artykuł stanowi próbę zestawienia i porównania wszystkich
baptysteriów regionu, wzniesionych w jego południowej i w północnej części
zarówno w miastach, jak i na terenach wiejskich.
Mgr MARIA ŁYSIK, absolwentka historii sztuki KUL; adres do korespondencji: Katedra
Historii Sztuki Starożytnej i Wczesnochrześcijańskiej KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin.
' Obszar, który nazywam Prowansją, odpowiada terytorium trzech starożytnych prowincji
rzymskich: Viennensis, Narbonensis II i Alpes Maritimae. Szersze omówienie sytuacji geogra-
ficzno-historycznej zob. w: M. S t a n e k - Ł y s i k, Lokalizacja zespołów biskupich
w miastach wczesnochrześcijańskiej Prowansji, w: B. Iwaszkiewicz-Wroni-
kowska, D. Próchniak (red.), Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata
późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa, t. III, Lublin 2002, s. 62-76.
2 Podobne cezury przyjęte zostały m.in. w: N. G a u t h i e r, J. Ch. Picard (red.),
Topographie chrétienne des cités de la Gaule des origines au milieu du Ville siècle, Paris
1986-1999 (dalej cyt. Topographie) oraz J. G u y o n, Les premiers baptistères des Gaules
(IV-VIII siècles), Roma 2000.
3 J. G u y o n, Baptistères et groupes épiscopaux de Provence, w: Actes du Xle Congrès
international d’archéologie chrétienne - Lyon, Vienne, Grenoble, Genève et Aoste (21-28
septembre 1986), Roma: Città del Vaticano 1989, s. 1427-1449.
Tom LI. zeszyt 4 - 2003
MARIA ŁYSIK
WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIE BAPTYSTERIA PROWANSJI
Wśród baptysteriów wzniesionych na terenie rzymskiej Prowansji1 w okre-
sie od IV do połowy VIII w., a więc do początku renesansu karolińskiego,
który przyniósł istotne zmiany w sztuce i liturgii2, wyodrębnia się dwie
grupy budowli. Do pierwszej, określanej terminem „grupa prowansalska”,
należą baptysteria miejskie w południowej części regionu, w Aix-en-Provence
(kat. I, il. 1), Fréjus (kat. IX, il. 6), Cimiez (kat. V, il. 4), Marsylii (kat. XII,
ił. 9) i Riez (XIV, il. 11)3. Wykazują one zdecydowane podobieństwo
w układzie przestrzennym. Drugą grupę tworzy piętnaście pozostałych obiek-
tów, znacznie bardziej zróżnicowanych pod względem architektonicznym.
Prezentowany artykuł stanowi próbę zestawienia i porównania wszystkich
baptysteriów regionu, wzniesionych w jego południowej i w północnej części
zarówno w miastach, jak i na terenach wiejskich.
Mgr MARIA ŁYSIK, absolwentka historii sztuki KUL; adres do korespondencji: Katedra
Historii Sztuki Starożytnej i Wczesnochrześcijańskiej KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin.
' Obszar, który nazywam Prowansją, odpowiada terytorium trzech starożytnych prowincji
rzymskich: Viennensis, Narbonensis II i Alpes Maritimae. Szersze omówienie sytuacji geogra-
ficzno-historycznej zob. w: M. S t a n e k - Ł y s i k, Lokalizacja zespołów biskupich
w miastach wczesnochrześcijańskiej Prowansji, w: B. Iwaszkiewicz-Wroni-
kowska, D. Próchniak (red.), Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata
późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa, t. III, Lublin 2002, s. 62-76.
2 Podobne cezury przyjęte zostały m.in. w: N. G a u t h i e r, J. Ch. Picard (red.),
Topographie chrétienne des cités de la Gaule des origines au milieu du Ville siècle, Paris
1986-1999 (dalej cyt. Topographie) oraz J. G u y o n, Les premiers baptistères des Gaules
(IV-VIII siècles), Roma 2000.
3 J. G u y o n, Baptistères et groupes épiscopaux de Provence, w: Actes du Xle Congrès
international d’archéologie chrétienne - Lyon, Vienne, Grenoble, Genève et Aoste (21-28
septembre 1986), Roma: Città del Vaticano 1989, s. 1427-1449.