DOI Heft:
Malarstwo
DOI Artikel:Jaźwierski, Jacek: Włoskie "rozkosze wyobraźni" Josepha Addisona
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37083#0154
152
JACEK JAŹWIERSKI
rozciągających się nad Tamizą, będących dlań wcieleniem scenerii wergiliań-
skich sielanek2 3. Sam zresztą za młodu wydał przekład obszernych fragmen-
tów czwartej Georgiki o pszczołach, niezwykle ceniony przez samego Johna
Drydena.
To wczesne uwielbienie natury, charakterystyczne również dla późniejszej
postawy Addisona, w połączeniu z poetycką wyobraźnią nie pozostanie bez
wpływu na kształt jego teorii w dziedzinie, którą już wkrótce, w 1735 r.,
Baumgarten określi jako aesthetd. Jednak przeciwstawienie wierności wobec
natury i twórczej zdolności wyobraźni nie powinno nikogo zmylić. W istocie
cała przyszła koncepcja estetyczna Addisona będzie się opierała na jedności
doświadczenia natury i pracy wyobraźni, z tym tylko, że i natura, i wyobraź-
nia wystąpią w odmienionych rolach niż te, wyznaczone im powyżej. Addison
będzie bowiem pierwszym, który poda w wątpliwość prawdę natury jako kry-
terium wartości sztuki, z drugiej zaś strony koncepcja twórczej wyobraźni
będzie dopiero pieśnią romantycznej przyszłości, chociaż koniec końców wy-
wiedzioną właśnie z jego nowatorskich poglądów. Jak się zatem mają do sie-
bie doświadczenie natury i władza wyobraźni w koncepcji Josepha Addisona?
Addison wyłożył swoje poglądy estetyczne w serii jedenastu artykułów
zamieszczonych między 21 czerwca a 3 lipca 1712 r. w „Spektatorze” pod
wspólnym tytułem Rozkosze wyobraźni. „Spektator” zaczął się ukazywać
w czerwcu poprzedniego roku i był wspólnym przedsięwzięciem Addisona
i Richarda Steela, znających się jeszcze z czasów szkolnych i mających za
sobą kilka lat udanej współpracy wydawniczej, głównie przy redagowaniu
„Tatlera” - poprzednika słynniejszego czasopisma. „Spektator” od początku
był pomyślany jako dziennik o charakterze polityczno-obyczajowym, mający
wygładzać obyczaje, krzewić wiedzę i piętnować dziwactwa, wszystko to zaś
obleczone w najlepszej próby język i subtelny humor autorów. „O Sokratesie
powiadano” - pisał Addison w dziesiątym numerze - „że sprowadził filozofię
z niebios pomiędzy ludzi. Moją ambicją jest, by i o mnie powiedziano, że
wyprowadziłem filozofię z gabinetów i bibliotek, szkół i kolegiów, ażeby
zamieszkała w klubach i salonach, w kawiarniach i przy stolikach”4.
2 M. B a t e y, The Magdalen Meadows and the Pleasures of Imagination, „Garden
History” 9(1981), nr 2, s. 110-117.
3 Polski przekład całości: J. A d d i s o n, O przyjemnościach wyobraźni, przeł. P. Par-
szutowicz, „Terminus” 1(2004), nr 1, s. 180-214. Tam informacja o istniejących wcześniej-
szych polskich przekładach fragmentów eseju Addisona. Wszystkie cytowane poniżej fragmenty
pism Addisona w tłumaczeniu autora artykułu.
4 Spectator No. 10, [w:] The Works, t. I, s. 31.
JACEK JAŹWIERSKI
rozciągających się nad Tamizą, będących dlań wcieleniem scenerii wergiliań-
skich sielanek2 3. Sam zresztą za młodu wydał przekład obszernych fragmen-
tów czwartej Georgiki o pszczołach, niezwykle ceniony przez samego Johna
Drydena.
To wczesne uwielbienie natury, charakterystyczne również dla późniejszej
postawy Addisona, w połączeniu z poetycką wyobraźnią nie pozostanie bez
wpływu na kształt jego teorii w dziedzinie, którą już wkrótce, w 1735 r.,
Baumgarten określi jako aesthetd. Jednak przeciwstawienie wierności wobec
natury i twórczej zdolności wyobraźni nie powinno nikogo zmylić. W istocie
cała przyszła koncepcja estetyczna Addisona będzie się opierała na jedności
doświadczenia natury i pracy wyobraźni, z tym tylko, że i natura, i wyobraź-
nia wystąpią w odmienionych rolach niż te, wyznaczone im powyżej. Addison
będzie bowiem pierwszym, który poda w wątpliwość prawdę natury jako kry-
terium wartości sztuki, z drugiej zaś strony koncepcja twórczej wyobraźni
będzie dopiero pieśnią romantycznej przyszłości, chociaż koniec końców wy-
wiedzioną właśnie z jego nowatorskich poglądów. Jak się zatem mają do sie-
bie doświadczenie natury i władza wyobraźni w koncepcji Josepha Addisona?
Addison wyłożył swoje poglądy estetyczne w serii jedenastu artykułów
zamieszczonych między 21 czerwca a 3 lipca 1712 r. w „Spektatorze” pod
wspólnym tytułem Rozkosze wyobraźni. „Spektator” zaczął się ukazywać
w czerwcu poprzedniego roku i był wspólnym przedsięwzięciem Addisona
i Richarda Steela, znających się jeszcze z czasów szkolnych i mających za
sobą kilka lat udanej współpracy wydawniczej, głównie przy redagowaniu
„Tatlera” - poprzednika słynniejszego czasopisma. „Spektator” od początku
był pomyślany jako dziennik o charakterze polityczno-obyczajowym, mający
wygładzać obyczaje, krzewić wiedzę i piętnować dziwactwa, wszystko to zaś
obleczone w najlepszej próby język i subtelny humor autorów. „O Sokratesie
powiadano” - pisał Addison w dziesiątym numerze - „że sprowadził filozofię
z niebios pomiędzy ludzi. Moją ambicją jest, by i o mnie powiedziano, że
wyprowadziłem filozofię z gabinetów i bibliotek, szkół i kolegiów, ażeby
zamieszkała w klubach i salonach, w kawiarniach i przy stolikach”4.
2 M. B a t e y, The Magdalen Meadows and the Pleasures of Imagination, „Garden
History” 9(1981), nr 2, s. 110-117.
3 Polski przekład całości: J. A d d i s o n, O przyjemnościach wyobraźni, przeł. P. Par-
szutowicz, „Terminus” 1(2004), nr 1, s. 180-214. Tam informacja o istniejących wcześniej-
szych polskich przekładach fragmentów eseju Addisona. Wszystkie cytowane poniżej fragmenty
pism Addisona w tłumaczeniu autora artykułu.
4 Spectator No. 10, [w:] The Works, t. I, s. 31.