Rocznik Historii Sztuki (13.1981)

Rocznik Historii Sztuki, t. XIII. 198
PL ISSN 0080-3472

ELŻBIETA SKIERKOWSKA

KSIĘGOZBIÓR Z DZIEDZINY SZTUKI STANISŁAWA KOSTKI POTOCKIEGO
NA TLE POLSKICH BIBLIOTEK XVIII WIEKU

Praca ta podaje cechy charakterystyczne cenniejszych bibliotek polskich, gromadzonych w XVIII w.,
tj. bibliotek: Króla Stanisława Augusta, Jana Klemensa Branickiego, Stanisława Lubomirskiego,
Ignacego Krasickiego, Ignacego Potockiego i Radziwiłłów z Nieborowa.

Przedstawiono charakterystykę porównawczą księgozbioru z dziedziny sztuki St. K. Potockiego 1
i wymienionych bibliotek, uwzględniając przede wszystkim porównanie zbiorów Stanisława Augusta
i Stanisława Kostki Potockiego.

Niektóre zagadnienia związane z treścią tej pracy wymagają wyjaśnienia; wymaga go głównie
wybór polskich bibliotek XVIII w., na których tle przedstawiono księgozbiór z dziedziny sztuki St.
K. Potockiego. Wybór tenjest przypadkowy i obejmuje jedynie kilka ówczesnych księgozbiorów, studium
porównawcze oparto bowiem na wynikach badań tylko tych bibliotek, do których zachował się klucz
w postaci inwentarzy lub katalogów. Wyjaśnienia wymaga także chronologiczny zasięg podany w tytule
tej pracy — nie wywołuje on zastrzeżeń w przypadku księgozbiorów: Jana Klemensa Branickiego
(1689 — 1771), Stanisława Augusta (1732 — 1798), Ignacego Krasickiego (1735-1801), gdyż powstały one
i zakończyły okres swego rozwoju w XVIII wieku. Ostatni katalog Ignacego Potockiego opracowano
w 1809 r. (tj. w roku jego śmierci), lecz nie zawiera on publikacji wydanych na początku XIX w.,
natomiast w katalogach St. K. Potockiego i Radziwiłłów z Nieborowa (katalog części ich księgo-
zbioru umieszczonej w pałacu warszawskim) znajduje się niewielka liczba wydawnictw opublikowa-
nych w XIX stuleciu. Katalog Potockiego ujawnia wydania do r. 1816 włącznie2, a katalog księgo-
zbioru Radziwiłłów w ich pałacu warszawskim do 1824 r.3

Podróż St. K. Potockiego do Paryża w 1808 r. znacznie powiększyła jego zbiory biblioteczne.
Wprawdzie lwią część ówczesnych nabytków stanowią rękopisy iluminowane i inkunabuły, jednak nie
zabrakło wśród nich wydawnictw albumowych i książek z późniejszych okresów; przypuszczalnie
nabytki tego czasu zawierały również dzieło N. L. Duranda, Précis des leçons d'architecture, V, 1—2,
Paris 1802— 18054, przedstawiające nowe nurty w architekturze. Niemniej księgozbiór St. K. Potockiego
odzwierciedla kierunki artystyczne znamienne dla w. XVII i XVIII, i tak samo można by scharakte-

1 W 1932 r. prezydent Rzeczypospolitej przekazał Bibliotece Narodowej księgozbiór Stanisława Kostki Potockiego
łącznie z innymi wilanowskimi księgozbiorami oraz wilanowską kolekcję rysunków i rycin. Bibliotekę wilanowską umieszczono
w magazynach Zakładu Starych Druków, a cenniejsze jej egzemplarze w sali wilanowskiej (znajdującej się w Bibliotece
Narodowej), urządzonej na wzór wnętrza Biblioteki wilanowskiej z drugiej ćwierci XIX wieku. W komodach sali wila-
nowskiej przechowywano wilanowską kolekcję rysunków i rycin. W 1946 r. przeniesiono część wilanowskich wydawnictw
albumowych i dzieł ilustrowanych z dziedziny sztuki, nie stanowiących eksponatów sali wilanowskiej, do Zakładu Zbiorów
Ikonograficznych). Wilanowską kolekcję rysunków i rycin Dyrekcja Biblioteki Narodowej przekazała Zakładowi Grafiki
w r. 1957.

2 AGAD. Arch. Publ. Potockich, nr 141. działowy katalog St. K. Potockiego, s. 183. dział ..Antiquités": Stuart J.,
Revett N.. The Antiquities of Athens, vol. 1-4. London 1762-1816 - Bibl. Nar.. Zakł. Zb. Ikonograf.. V. 18.64.

3 Katalog księgozbioru Radziwiłłów w pałacu warszawskim, nr inw. 1991, nr kat. 803.

4 Kat. księgozb. St. K. Potockiego, s. 193. dział ..Architecture civile" — egz. zaginiony.