DOI Artikel:
Pokora, Jakub: Totus morio: dwa wyjątkowe pomniki błaznów książąt pomorskich z przełomu XVI i XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0226
224
JAKUB POKORA
1. Płyta nagrobkowa błazna Hintzego (zm. 1599 г.). 2. Rysunek płyty nagrobkowej błazna Hintzego
Sowno, kościół Św. Michała Archanioła (zm. 1599 г.). Sowno, kościół Św. Michała Archanioła.
Stan z 1910 r. Wg H. Lemckego
przez złośliwego wesołka. Cały czas mam bowiem w pamięci memento Szekspira: „Odkąd uciszono mądrość
błaznów, błazeństwo mędrków wzrosło niepomiernie" (Jak wam się podoba, I akt, scena 2)7.
Uwagę pragnę skupić na dwu trefnisiach książąt Pomorza Zachodniego, na Hintzem i Hansie Mieszku.
Obaj bowiem „doczekali się" niezwykłych, jak na błaznów, pomników, w dodatku szczęśliwie zachowanych:
pierwszy nagrobka, drugi kazania pogrzebowego. Równocześnie tak się składa, że w ten sposób uczczono
pamięć ostatnich wesołków u Gryfitów, na których dworze błazny i karły występują od 2 połowy XIV w.,
a ich galerię otwiera Szwanc (Schwants) u ks. Warcisława V8.
Niemal każdego, kto wejdzie do neogotyckiego kościółka Św. Marii Magdaleny w Sownie pod Stargar-
dem Szczecińskim, zaintryguje wapienna płyta nagrobkowa - niestety, w nie najlepszym stanie - wąsatego
męża z dziwacznym przedmiotem na kształt bumerangu w podniesionej prawicy (il. 1). Reliefowy wizerunek
przedstawia, w ujęciu frontalnym, kroczącą postać słusznego wzrostu (wymiary płyty 1,1 x 2 m), w stroju
7 Artykuł przynosi rozwinięcie niektórych tez zawartych w referacie Miejsce i rola błazna w kulturze renesansu i baroku,
który wygłosiłem na posiedzeniu Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk w Warszawie 12 III 1993 r. W porównaniu
z odczytem brak tu kwestii tyczących: 1) przemiany średniowiecznego błazna - głupiego prostaka w renesansowego wykwintnego
trefnisia, morosophusa; 2) problemu „błazen a prawda"; 3) błaznów dworskich.
8 Bliższe informacje [w:] A. Haas, Hofnarren am pommerschen Herzoghause, „Archiv fur Kultur-Geschichte" III: 1905,
H. 1, s. 35-37; tamże, s. 36 - informacja, że imię Schwants pochodzi nie od Schwanz lecz od Swante, tj. święty, a imiona Swantes
i Schwantes występują jako pomorskie nazwiska jeszcze na pocz. XX w.
JAKUB POKORA
1. Płyta nagrobkowa błazna Hintzego (zm. 1599 г.). 2. Rysunek płyty nagrobkowej błazna Hintzego
Sowno, kościół Św. Michała Archanioła (zm. 1599 г.). Sowno, kościół Św. Michała Archanioła.
Stan z 1910 r. Wg H. Lemckego
przez złośliwego wesołka. Cały czas mam bowiem w pamięci memento Szekspira: „Odkąd uciszono mądrość
błaznów, błazeństwo mędrków wzrosło niepomiernie" (Jak wam się podoba, I akt, scena 2)7.
Uwagę pragnę skupić na dwu trefnisiach książąt Pomorza Zachodniego, na Hintzem i Hansie Mieszku.
Obaj bowiem „doczekali się" niezwykłych, jak na błaznów, pomników, w dodatku szczęśliwie zachowanych:
pierwszy nagrobka, drugi kazania pogrzebowego. Równocześnie tak się składa, że w ten sposób uczczono
pamięć ostatnich wesołków u Gryfitów, na których dworze błazny i karły występują od 2 połowy XIV w.,
a ich galerię otwiera Szwanc (Schwants) u ks. Warcisława V8.
Niemal każdego, kto wejdzie do neogotyckiego kościółka Św. Marii Magdaleny w Sownie pod Stargar-
dem Szczecińskim, zaintryguje wapienna płyta nagrobkowa - niestety, w nie najlepszym stanie - wąsatego
męża z dziwacznym przedmiotem na kształt bumerangu w podniesionej prawicy (il. 1). Reliefowy wizerunek
przedstawia, w ujęciu frontalnym, kroczącą postać słusznego wzrostu (wymiary płyty 1,1 x 2 m), w stroju
7 Artykuł przynosi rozwinięcie niektórych tez zawartych w referacie Miejsce i rola błazna w kulturze renesansu i baroku,
który wygłosiłem na posiedzeniu Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk w Warszawie 12 III 1993 r. W porównaniu
z odczytem brak tu kwestii tyczących: 1) przemiany średniowiecznego błazna - głupiego prostaka w renesansowego wykwintnego
trefnisia, morosophusa; 2) problemu „błazen a prawda"; 3) błaznów dworskich.
8 Bliższe informacje [w:] A. Haas, Hofnarren am pommerschen Herzoghause, „Archiv fur Kultur-Geschichte" III: 1905,
H. 1, s. 35-37; tamże, s. 36 - informacja, że imię Schwants pochodzi nie od Schwanz lecz od Swante, tj. święty, a imiona Swantes
i Schwantes występują jako pomorskie nazwiska jeszcze na pocz. XX w.