Rocznik Historii Sztuki (22.1996)

„Rocznik Historii Sztuki", tom XXII
Wydawnictwo „Neriton", 1996

ŁUKASZ KOSSOWSKI

O INSPIRACJACH SZTUKĄ I NATURĄ W DOJRZAŁEJ TWÓRCZOŚCI WOJCIECHA WEISSA

1901-1939

Po roku 1900 twórczość Wojciecha Weissa oddala się stopniowo od dekadenckiej tematyki i ekspresjo-
nistycznej stylistyki.

Uzyskane od hr. Tyszkiewicza stypendium malarz przeznacza na wyjazd do Włoch. Od marca do
sierpnia 1901 r. przebywa we Florencji i Wenecji. Zaprzyjaźnia się z Antonim Procajłowiczem, Wilhelmem
Mitarskim i Włodzimierzem Perzyńskim. Jesienią w Strzyżowie i Odrzykoniu maluje pejzaże i kompozycje
fantastyczne. W roku 1902 przebywa w Rzymie i Florencji. Powstają pejzaże Z palatyńskiego hippodromu,
W altanie florenckiej, Pierrot i Colombina (il. 4), szczególnej piękności pastele i akwaforty oraz wiele
aktów (Włoszka). Współpracuje z warszawską „Chimerą" i wystawia w Salonie Krywulta. W 1903 r. Antoni
Łada Cybulski i Konstanty Górski charakteryzują jego twórczość w zeszycie wydawnictwa „Sztuka Polska"
nakładem H. Altenberga we Lwowie. W 1904 r. powstają obrazy Demon, Pogrzeb w mieście, Muzykanci,
Wiolonczelista. Wraz z ojcem Wojciech kupuje dom z sadem w Kalwarii Zebrzydowskiej. Od tej pory aż
do końca życia będzie to miejsce stałych plenerów artysty, a jednocześnie swoista rodzinna Arkadia. Wy-
najmuje pracownię na Podzamczu, gdzie powstają mistrzowskie akty, przede wszystkim męskie. Rok 1906
przyjmuje się za początek „okresu białego" w jego twórczości, okresu zauroczenia sztuką japońską. W latach
1905-1906 jest członkiem wiedeńskiej Secesji. Działa w Zarządzie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie,
w którego skład zostaje powołany w 1907 r. Powstają Strachy. W 1908 r. Weiss zostaje prezesem Towarzy-
stwa Artystów Polskich „Sztuka". W tym też roku bierze ślub ze swą uczennicą Ireną Silberberg, protego-
waną Łady Cybulskiego i Ksawerego Dunikowskiego. Irena staje się nie tylko ulubionym modelem mistrza,
tematem wielu portretów, lecz nada jego sztuce odmienny od dotychczasowego, radosny ton. W 1909 r. ma
miejsce pierwsza indywidualna wystawa artysty w salach krakowskiego TPSP. W 1910 r. Weiss zostaje
profesorem nadzwyczajnym Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wyjeżdża ze studentami na plenery do
Poronina. W 1912 r. kończy się „okres biały".

Powróćmy do roku 1901, kiedy to Weiss otrzymuje stypendium od hr. Tyszkiewicza i przeznacza je na
wyjazd do Włoch. Mieszka we Florencji, później w Wenecji i Rzymie. Zapisuje się do Regio Istituto di
Belle Arti in Firenze - Scuola Libera del Nudo. W międzyczasie wyjeżdża na wakacje do kraju, które spędza
w Odrzykoniu i Strzyżowie. W listach do rodziców pisze: „Dużo czasu poświęcam gapieniu się na starych
mistrzów i dużo złośliwego humoru na karykaturowanie przyjezdnych, dobrze odprasowanych, o wyrazach
zmęczonych, z głupio ciekawą pedanterią. Wspaniała okolica Florencja. Z doliny Arno, gdzie leży Floren-
cja, wznoszą się wzgórza o przedziwnych konturach i niepokalanym błękicie, gęsto usiane willami. Na
jednym wzgórzu błyszczy Fiesole również niepokalanej sylwety. Wszędzie gdzie spojrzeć, tło jak z fresków,
wyraźnie uzupełnia figury, gdyż je czas pokalał"1. „Czas szybko mi pędzi. Dosyć pracuję. Rano spędzam
w Akademii, popołudnia w galeriach lub na pejzażu. Dnie i noce arcywspaniałe - księżyc, palmy, słowiki,

1 W. Weiss, List z Florencji, 3 IV 1901, wl. rodziny artysty.