Rocznik Historii Sztuki (28.2003)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXVIII
Wydawnictwo Neriton, 2003

ANDRZEJ ROTTERMUND

ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE

DARY RODZINY LANCKOROŃS KICH
DLA ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE

Wielkoduszny gest Profesor Karoliny Lanckorońskiej ofiarowania Zamkowi Królewskiemu w Warszawie
35 obrazów, 12 miniatur oraz zespołu 47 polskich i francuskich mebli z końca XVIII i początku XIX w. na-
leży do najcenniejszych i najobfitszych darów w historii przedwojennego i powojennego muzeum zamkowego.

Niewątpliwie najcenniejszą częścią daru były obrazy z dawnej kolekcji malarskiej króla Stanisława
Augusta, zakupione przez Kazimierza Rzewuskiego w 1815 r. Rzewuski dokonał jednego z większych za-
kupów z masy spadkowej po królu, w sumie około 40 obrazów i dwa duże gwasze. Z tego zbioru 16 zna-
lazło się w darze przekazanym nam w 1994 г., dwa doszły w roku 2002, a jeden, pejzaż morski pędzla
Bakhuizena, zakupiliśmy w 1997 r. na francuskim rynku antykwarycznym. W sumie dysponujemy więc
19 obrazami z galerii naszego ostatniego monarchy, które niegdyś zakupił pradziad Karoliny Lanckoroń-
skiej, Kazimierz Rzewuski.

Dary Karoliny Lanckorońskiej bardzo poważnie uzupełniły naszą wiedzę o galerii obrazów Stanisława
Augusta. Przyczyniło się to do podjęcia badań nad stanem atrybucyjnym i ikonografią obrazów, dając rów-
nocześnie impuls do dalszych poszukiwań na rynkach antykwarycznych i w zbiorach muzealnych pozosta-
łych obrazów zakupionych z tego zbioru przez Kazimierza Rzewuskiego, a są to m.in.: dwa obrazy Bernar-
da Bellotta, przedstawiające wnętrze Bazyliki św. Piotra w Rzymie i wnętrze kościoła św. Pawła za murami,
pejzaż malowany przez Rubensa, szkic Tycjana Jupiter i Ganimed, pastel Rosalby Carriery przedstawiający
św. Teresę, obraz Benjamina Westa Romeo i Julia oraz dwa obrazy pędzla Wouwermansa.

Zamek Królewski w Warszawie natychmiast po otrzymania daru w końcu października 1994 r. przy-
stąpił do prac konserwatorskich i opracowywania naukowego zbiorów.

Część ofiarowana Zamkowi Królewskiemu w Warszawie zaprezentowana została publiczności w lutym
i marcu 1995 r. w pokojach dworskich. Wystawę zwiedziło ponad 40 tys. osób; towarzyszył jej niewielki
katalog, w którym malarstwo opracowały Dorota Juszczak i Hanna Małachowicz, a meble Barbara Grąt-
kowska-Ratyńska.

Dorota Juszczak i Hanna Małachowicz w 1998 r. opublikowały też katalog obrazów, ' wspomagane
wiedzą wynikającą z podjętych na szeroką skalę przez pracownię konserwacji malarstwa Zamku Królew-
skiego w Warszawie badań technologicznych, a także z opinii Rembrandt Research Project w Amsterdamie.
W kilku wypadkach udało się ustalić autorstwo obrazów oraz ściślej je datować.

Niemal od samego początku zastanawialiśmy się, w jaki sposób włączyć ofiarowane nam obrazy do
ekspozycji zamkowych. Doszliśmy do przekonania, że tak znakomite dzieła muszą być pokazane w osob-
nym pomieszczeniu, które przybierze charakter galerii. Spośród ofiarowanych 35 obrazów wybraliśmy 25,
kierując się ich klasą i pochodzeniem, dając pierwszeństwo tym z dawnej kolekcji Stanisława Augusta. Nie
znaczy to wcale, że nie doceniliśmy takich obrazów, jak portret Marii Antoniny pędzla Aleksandra Kuchar-
skiego czy obraz Antona Rafaela Mengsa, które znalazły miejsce w innych ekspozycjach Zamku, podobnie
jak kilka najwybitniejszych mebli francuskich i polskich.