DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0183
182
JERZY KOWALCZYK
którzy prowadzili we Lwowie kolegium papieskie dla Ormian i Rusinów. Biegle znał język włoski, bo
w nim opisał niezrealizowany projekt kaplicy118 (il. 128). Nieuzasadnione jest przypuszczenie, że był to
projekt konkursowy w Akademii Świętego Łukasza w Rzymie119. W latach 1764-1766, po śmierci Urbani-
ka, kierował pracami nad wyposażeniem wnętrza kościoła dominikanów Bożego Ciała120. Uczestniczył
w komisji rzeczoznawców w sprawie prac we wnętrzu katedry Świętego Jura (1773)121.
Zdolny uczeń Meretyna, Michał Urbanik, pochodził z Zamościa122. Od roku 1745 do końca życia (zm.
1764) był znakomitym wykonawcą wielkiego dzieła Jana de Witte - kościoła Bożego Ciała123. Z okazji tej
znaczącej „fabryki", staraniem dominikanów i przy protekcji hetmana Michała Kazimierza Radziwiłła
„Rybeńki" otrzymał od Augusta III w 1753 r. serwitoriat i tytuł architekta królewskiego124. Był też projek-
tantem i budowniczym drugiego lwowskiego kościoła dominikanów - Marii Magdaleny (ок. 1753)125. Po
śmierci Meretyna zajął jego miejsce u Mikołaja Potockiego w Buczaczu i realizował pozostałe projekty
mistrza, przede wszystkim kościół farny w Buczaczu126. Przypisuje mu się także klasztor dominikanów
w Bohorodczanach127. Jestem skłonnny atrybuować Urbanikowi także jednonawowy kościół parafialny w Zbo-
rowie128. Urbanik nigdy do cechu nie należał, toteż - mimo uzyskania przez niego serwitoriatu królewskiego
- cech wnosił do niego o to pretensje129.
W warsztacie Meretyna, zaangażowanym do prac u Mikołaja Potockiego w Buczaczu, wykształcili się
architekt Piotr Polejowski i jego brat Maciej, rzeźbiarz i architekt130. Już w 1765 r. Piotr był wysoko cenio-
nym architektem. Uzasadniało to nadanie mu dyplomu królewskiego architekta i sekretarza oraz równoczes-
ne zaangażowanie go przez arcybiskupa Wacława Sierakowskiego do przekształcenia wnętrza katedry łaciń-
skiej131. Prace przy katedrze, prowadzone w latach 1665-1779, są głównym świadectwem jego talentu.
Projektował ołtarze o wyrafinowanej architekturze na terenie archidiecezji (kościół w Nawarii, 1764) i poza
jej granicami (kościół franciszkanów w Przemyślu, 1761-1763)132. Zaprojektował też bardzo skromny kośció-
łek w Malechowie ( 1771)133. Piotr Krasny trafnie atrybuował mu kościół karmelitów w Bołszowcach134. Spe-
cyficzny styl elementów architektoniczno-dekoracyjnych pozwala przypisać mu także fasadę kościoła francisz-
kanów Świętego Antoniego we Lwowie i kościół w Kopyczyńcach135. Był cenionym ekspertem budowlanym,
często biorącym udział w komisjach, min. w sprawie ławry w Poczajowie (1775)136. Zmarł w 1780 r.137
Architekt Franciszek Ksawery Kulczycki (1741-1780) jeszcze jako mistrz cechowy prowadził we
Lwowie w latach 1765-1776 budowę wielkiego kolegium pijarów i fasady kościoła franciszkanów Świętego
Antoniego. Jednocześnie kierował budową tamtejszego seminarium rzymskokatolickiego (1767 i 1774)138.
Projektował klasztory dla bazylianów Świętego Onufrego we Lwowie (1770) i w Poczajowie (1775-1780)139.
Prace projektowe Kulczyckiego znane są z ostatniej dekady jego życia: kościół karmelitów bosych w Milatynie
118 Mańkowski 1932, s. 54.
119 Homung 1995, s. 90.
120 Mańkowski 1932, s. 54-55.
121 Homung 1979, s. 28.
122 Vujcyk 1996, s. 182.
123 Mańkowski 1932, s. 63-66; Homung 1995, s. 83, 90.
124 Mańkowski 1932, s. 64.
125 Ibidem, 81-82; Kowalczyk 1998, s. 336. Z atrybucją Mańkowskiego - popartą przeze mnie szerszym uzasadnieniem - nie
zgadzał się Homung, który kościół Marii Magdaleny przypisywał Janowi de Witte (1995, s. 53). Zob. też Betlej 2002d, s. 8.
126 Hornung 1976, s. 113; Betlej 2002d, s. 12.
127 Krasny 1994, s. 251.
128 Uzasadnienie tej atrybucji przytaczam na s. 170.
129 Mańkowski 1932, s. 64-65.
130 Gębarowicz 1986, s. 39; Krasny 1994, s. 246.
131 Mańkowski 1937, s. 109-120.
132 Bochnak 1931, s. 63-64, 110, 139-140.
133 Mańkowski, 1937, s. 111; Lenartowicz 2000, s. 184.
134 Krasny 2002, s. 71.
135 Uzasadnienie tych atrybucji przytaczam w niniejszym artykule na s. 252.
136 Dutkiewicz 1939, s. 141, 155-157.
137 Homung 1983, s. 291-292 - krótki biogram Piotra Polejowskiego, napisany przez zasłużonego skądinąd badacza, jest
w dużym stopniu zdezaktualizowany. Zob. też: Betlej, Krasny 1998, s. 180; Vujcyk 1996, s. 182-189.
138 Vujcyk 1988, s. 154-155, 157.
139 Betlej, Krasny 1988, s. 171-176.
JERZY KOWALCZYK
którzy prowadzili we Lwowie kolegium papieskie dla Ormian i Rusinów. Biegle znał język włoski, bo
w nim opisał niezrealizowany projekt kaplicy118 (il. 128). Nieuzasadnione jest przypuszczenie, że był to
projekt konkursowy w Akademii Świętego Łukasza w Rzymie119. W latach 1764-1766, po śmierci Urbani-
ka, kierował pracami nad wyposażeniem wnętrza kościoła dominikanów Bożego Ciała120. Uczestniczył
w komisji rzeczoznawców w sprawie prac we wnętrzu katedry Świętego Jura (1773)121.
Zdolny uczeń Meretyna, Michał Urbanik, pochodził z Zamościa122. Od roku 1745 do końca życia (zm.
1764) był znakomitym wykonawcą wielkiego dzieła Jana de Witte - kościoła Bożego Ciała123. Z okazji tej
znaczącej „fabryki", staraniem dominikanów i przy protekcji hetmana Michała Kazimierza Radziwiłła
„Rybeńki" otrzymał od Augusta III w 1753 r. serwitoriat i tytuł architekta królewskiego124. Był też projek-
tantem i budowniczym drugiego lwowskiego kościoła dominikanów - Marii Magdaleny (ок. 1753)125. Po
śmierci Meretyna zajął jego miejsce u Mikołaja Potockiego w Buczaczu i realizował pozostałe projekty
mistrza, przede wszystkim kościół farny w Buczaczu126. Przypisuje mu się także klasztor dominikanów
w Bohorodczanach127. Jestem skłonnny atrybuować Urbanikowi także jednonawowy kościół parafialny w Zbo-
rowie128. Urbanik nigdy do cechu nie należał, toteż - mimo uzyskania przez niego serwitoriatu królewskiego
- cech wnosił do niego o to pretensje129.
W warsztacie Meretyna, zaangażowanym do prac u Mikołaja Potockiego w Buczaczu, wykształcili się
architekt Piotr Polejowski i jego brat Maciej, rzeźbiarz i architekt130. Już w 1765 r. Piotr był wysoko cenio-
nym architektem. Uzasadniało to nadanie mu dyplomu królewskiego architekta i sekretarza oraz równoczes-
ne zaangażowanie go przez arcybiskupa Wacława Sierakowskiego do przekształcenia wnętrza katedry łaciń-
skiej131. Prace przy katedrze, prowadzone w latach 1665-1779, są głównym świadectwem jego talentu.
Projektował ołtarze o wyrafinowanej architekturze na terenie archidiecezji (kościół w Nawarii, 1764) i poza
jej granicami (kościół franciszkanów w Przemyślu, 1761-1763)132. Zaprojektował też bardzo skromny kośció-
łek w Malechowie ( 1771)133. Piotr Krasny trafnie atrybuował mu kościół karmelitów w Bołszowcach134. Spe-
cyficzny styl elementów architektoniczno-dekoracyjnych pozwala przypisać mu także fasadę kościoła francisz-
kanów Świętego Antoniego we Lwowie i kościół w Kopyczyńcach135. Był cenionym ekspertem budowlanym,
często biorącym udział w komisjach, min. w sprawie ławry w Poczajowie (1775)136. Zmarł w 1780 r.137
Architekt Franciszek Ksawery Kulczycki (1741-1780) jeszcze jako mistrz cechowy prowadził we
Lwowie w latach 1765-1776 budowę wielkiego kolegium pijarów i fasady kościoła franciszkanów Świętego
Antoniego. Jednocześnie kierował budową tamtejszego seminarium rzymskokatolickiego (1767 i 1774)138.
Projektował klasztory dla bazylianów Świętego Onufrego we Lwowie (1770) i w Poczajowie (1775-1780)139.
Prace projektowe Kulczyckiego znane są z ostatniej dekady jego życia: kościół karmelitów bosych w Milatynie
118 Mańkowski 1932, s. 54.
119 Homung 1995, s. 90.
120 Mańkowski 1932, s. 54-55.
121 Homung 1979, s. 28.
122 Vujcyk 1996, s. 182.
123 Mańkowski 1932, s. 63-66; Homung 1995, s. 83, 90.
124 Mańkowski 1932, s. 64.
125 Ibidem, 81-82; Kowalczyk 1998, s. 336. Z atrybucją Mańkowskiego - popartą przeze mnie szerszym uzasadnieniem - nie
zgadzał się Homung, który kościół Marii Magdaleny przypisywał Janowi de Witte (1995, s. 53). Zob. też Betlej 2002d, s. 8.
126 Hornung 1976, s. 113; Betlej 2002d, s. 12.
127 Krasny 1994, s. 251.
128 Uzasadnienie tej atrybucji przytaczam na s. 170.
129 Mańkowski 1932, s. 64-65.
130 Gębarowicz 1986, s. 39; Krasny 1994, s. 246.
131 Mańkowski 1937, s. 109-120.
132 Bochnak 1931, s. 63-64, 110, 139-140.
133 Mańkowski, 1937, s. 111; Lenartowicz 2000, s. 184.
134 Krasny 2002, s. 71.
135 Uzasadnienie tych atrybucji przytaczam w niniejszym artykule na s. 252.
136 Dutkiewicz 1939, s. 141, 155-157.
137 Homung 1983, s. 291-292 - krótki biogram Piotra Polejowskiego, napisany przez zasłużonego skądinąd badacza, jest
w dużym stopniu zdezaktualizowany. Zob. też: Betlej, Krasny 1998, s. 180; Vujcyk 1996, s. 182-189.
138 Vujcyk 1988, s. 154-155, 157.
139 Betlej, Krasny 1988, s. 171-176.