DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Julian Pagaczewski (1874 - 1940)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16827#0028
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXVI
PAN WDN, 2011
ADAM MALKIEWICZ
UNIWERSYTET PAPIESKI JANA PAWŁA II
JULIAN PAGACZEWSKI (1874-1940)
Julian Pagaczewski urodził się 14 stycznia 1874 roku w Krakowie jako syn Juliana (1830-1877), właści-
ciela małego browaru na Kleparzu, i Michaliny z Zarewiczów (1837 lub 1840-1924)1. Po samobójczej śmier-
ci ojca opiekę nad małym chłopcem i jego matką objął dziadek macierzysty Ludwik Zarewicz (1812-1890),
z wykształcenia prawnik, z zawodu urzędnik skarbowy, a z zamiłowań starożytnik, autor kilkunastu prac
historycznych, w tym szczególnie cennych, opartych na źródłach w archiwum bielańskim, studiów nad kame-
dułami w Rzeczypospolitej2.
Niewątpliwie pod jego wpływem Pagaczewski zamierzał zostać historykiem, toteż podejmując w roku
1893 studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, zapisał się na seminaria Wincentego Zakrzewskiego i Stanisława
Smolki, uczestniczył też w zajęciach prowadzonych przez Anatola Lewickiego i Stanisława Krzyżanowskie-
go3. Ale już w I semestrze roku 1894/95 zaliczył wykład Mariana Sokołowskiego o Tycjanie i prowadzone
przezeń ćwiczenia terenowe (po 1 godz./tyg.), w II semestrze uczestniczył we wszystkich jego zajęciach
(w sumie 8 godz./tydz.), a od następnego roku akademickiego słuchał też wykładów Jerzego Mycielskiego,
historyka, który w roku 1894 uzyskał rozszerzenie habilitacji na historię sztuki. Poczynając więc od II roku
studiów Pagaczewskiego, ich głównym przedmiotem stała się historia sztuki, a jego mistrzem został Marian
Sokołowski ( 1839-1911 ). twórca polskiej uniwersyteckiej historii sztuki jako jej pierwszy profesor, powołany
w roku 1882 na nowo utworzoną w Krakowie katedrę tej specjalności4. W latach 1896-1901 był asystentem
Sokołowskiego; podczas studiów wiele dały mu też kontakty z Władysławem Łuszczkiewiczem (1828-1900),
malarzem historycznym, profesorem Szkoły Sztuk Pięknych, współzałożycielem i dyrektorem Muzeum Na-
rodowego, pierwszym w Polsce nowoczesnym historykiem sztuki, któremu towarzyszył w badaniach kościo-
ła św. Andrzeja w Krakowie, a przy tej okazji wymyślił m.in. temat własnej dysertacji doktorskiej.
1 O Pagaczewskim zob. przede wszystkim: А. В о с h n a k, Julian Pagaczewski, „Prace Komisji Historii Sztuki PAU", VIII, 1939 1946,
s. 225-232 (tamże, s. 232-237: А. В о с h n а к, J. S z a b 1 o w s к i. Spis ogłoszonych drukiem rozpraw, komunikatów i artykułów Juliana
Pagaczewskiego); А. В о с h n а к, Historia sztuki w Uniwersytecie Jagiellońskim, [w:] Studia z dziejów Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 1967 (= Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne, XVI), s. 234-237; А. В о с h n а к. Historia sztuki, [w:] Polska
Akademia Umiejętności. Nauki humanistyczne i społeczne, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 242-244; i d e m. Julian Paga-
czewski [w:] Stulecie Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (1882-1982), red. L. К a 1 i n o w s к i. Warszawa Kraków 1990
(= Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki, XIX), s. 51-59 (szersza i opatrzona przypisami wersja biogramu w Polskim słowniku biogra-
ficznym, XXV, 1980, s. 16-19); A. M a ł к i e w i с z, Julian Pagaczewski (1874-1940): nauczyciel doskonały [w:] i d e m. Z dziejów polskiej
historii sztuki. Studia i szkice, Kraków 2005, s. 143-148 (szersza i opatrzona przypisami wersja artykułu [w:] Uniwersytet Jagielloński. /Jota
księga Wydziału Historycznego, red. J. D y b i e c, Kraków 2001, s. 201-205). - O stosunkach rodzinnych zob. J. L O h m a n, Pagaczewscy,
„Kraków. Magazyn Kulturalny", 1984, nr 3 s. 48 -50.
2 O Zarcwiczu M. i M. F 1 о г к o w s с y, Kameduli, Kraków 2005, zwł. s. 150 154; niestety autor/y nie zawsze podają źródła infor-
macji.
3 O przebiegu studiów Pagaczewskiego informuje jego indeks w teczce osobowej (Kraków, Archiwum Uniw ersytetu Jagiellońskiego.
S. II 619).
' L. Kalino w ski, Marian Sokołowski [w:| Stulecie Katedry.... s. I 1 35.
PAN WDN, 2011
ADAM MALKIEWICZ
UNIWERSYTET PAPIESKI JANA PAWŁA II
JULIAN PAGACZEWSKI (1874-1940)
Julian Pagaczewski urodził się 14 stycznia 1874 roku w Krakowie jako syn Juliana (1830-1877), właści-
ciela małego browaru na Kleparzu, i Michaliny z Zarewiczów (1837 lub 1840-1924)1. Po samobójczej śmier-
ci ojca opiekę nad małym chłopcem i jego matką objął dziadek macierzysty Ludwik Zarewicz (1812-1890),
z wykształcenia prawnik, z zawodu urzędnik skarbowy, a z zamiłowań starożytnik, autor kilkunastu prac
historycznych, w tym szczególnie cennych, opartych na źródłach w archiwum bielańskim, studiów nad kame-
dułami w Rzeczypospolitej2.
Niewątpliwie pod jego wpływem Pagaczewski zamierzał zostać historykiem, toteż podejmując w roku
1893 studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, zapisał się na seminaria Wincentego Zakrzewskiego i Stanisława
Smolki, uczestniczył też w zajęciach prowadzonych przez Anatola Lewickiego i Stanisława Krzyżanowskie-
go3. Ale już w I semestrze roku 1894/95 zaliczył wykład Mariana Sokołowskiego o Tycjanie i prowadzone
przezeń ćwiczenia terenowe (po 1 godz./tyg.), w II semestrze uczestniczył we wszystkich jego zajęciach
(w sumie 8 godz./tydz.), a od następnego roku akademickiego słuchał też wykładów Jerzego Mycielskiego,
historyka, który w roku 1894 uzyskał rozszerzenie habilitacji na historię sztuki. Poczynając więc od II roku
studiów Pagaczewskiego, ich głównym przedmiotem stała się historia sztuki, a jego mistrzem został Marian
Sokołowski ( 1839-1911 ). twórca polskiej uniwersyteckiej historii sztuki jako jej pierwszy profesor, powołany
w roku 1882 na nowo utworzoną w Krakowie katedrę tej specjalności4. W latach 1896-1901 był asystentem
Sokołowskiego; podczas studiów wiele dały mu też kontakty z Władysławem Łuszczkiewiczem (1828-1900),
malarzem historycznym, profesorem Szkoły Sztuk Pięknych, współzałożycielem i dyrektorem Muzeum Na-
rodowego, pierwszym w Polsce nowoczesnym historykiem sztuki, któremu towarzyszył w badaniach kościo-
ła św. Andrzeja w Krakowie, a przy tej okazji wymyślił m.in. temat własnej dysertacji doktorskiej.
1 O Pagaczewskim zob. przede wszystkim: А. В о с h n a k, Julian Pagaczewski, „Prace Komisji Historii Sztuki PAU", VIII, 1939 1946,
s. 225-232 (tamże, s. 232-237: А. В о с h n а к, J. S z a b 1 o w s к i. Spis ogłoszonych drukiem rozpraw, komunikatów i artykułów Juliana
Pagaczewskiego); А. В о с h n а к, Historia sztuki w Uniwersytecie Jagiellońskim, [w:] Studia z dziejów Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 1967 (= Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne, XVI), s. 234-237; А. В о с h n а к. Historia sztuki, [w:] Polska
Akademia Umiejętności. Nauki humanistyczne i społeczne, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 242-244; i d e m. Julian Paga-
czewski [w:] Stulecie Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (1882-1982), red. L. К a 1 i n o w s к i. Warszawa Kraków 1990
(= Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki, XIX), s. 51-59 (szersza i opatrzona przypisami wersja biogramu w Polskim słowniku biogra-
ficznym, XXV, 1980, s. 16-19); A. M a ł к i e w i с z, Julian Pagaczewski (1874-1940): nauczyciel doskonały [w:] i d e m. Z dziejów polskiej
historii sztuki. Studia i szkice, Kraków 2005, s. 143-148 (szersza i opatrzona przypisami wersja artykułu [w:] Uniwersytet Jagielloński. /Jota
księga Wydziału Historycznego, red. J. D y b i e c, Kraków 2001, s. 201-205). - O stosunkach rodzinnych zob. J. L O h m a n, Pagaczewscy,
„Kraków. Magazyn Kulturalny", 1984, nr 3 s. 48 -50.
2 O Zarcwiczu M. i M. F 1 о г к o w s с y, Kameduli, Kraków 2005, zwł. s. 150 154; niestety autor/y nie zawsze podają źródła infor-
macji.
3 O przebiegu studiów Pagaczewskiego informuje jego indeks w teczce osobowej (Kraków, Archiwum Uniw ersytetu Jagiellońskiego.
S. II 619).
' L. Kalino w ski, Marian Sokołowski [w:| Stulecie Katedry.... s. I 1 35.