Rocznik Historii Sztuki (36.2011)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXXVI
PAN WDN, 2011

TERESA PĘKALA

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ

MIECZYSŁAW WALLIS (1895-1975)

Mieczysław Wallis (do 1939 r. Walfisz), syn Bronisława, urodził się 16 czerwca 1895 roku w Warsza-
wie. Studiował filozofię w Heidelbergu, gdzie pod wpływem Wilhelma Windelbanda zrodziły się jego zain-
teresowaniu aksjologią. Studia w Heidelbergu przerywały działania wojenne. Po powrocie z internowania
w styczniu 1916 roku Wallis kontynuował studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Pod kierunkiem Jana Łukasiewicza i Władysława Tatarkiewicza ukształtowały się główne założenia jego
metodologii. Na jej oryginalność złożyło się połączenie metody analitycznej bliskiej szkole lwowsko-war-
szawskiej z ogólnymi założeniami nauk o duchu i neokantyzmu. Stanowisko na temat odrębności nauk hu-
manistycznych wyłożył Wallis w 1921 roku w rozprawie doktorskiej pt. Obrona humanistyki w metodologii
współczesnej. W podjętej tu dyskusji na temat poznania humanistycznego można wyprowadzić podstawowe
założenia, jakie przyjął Wallis w stosunku do przedmiotu nauk o sztuce oraz metod badań w estetyce.

Koncepcję pluralizmu artystycznego i estetycznego Wallis zawdzięczał Tatarkiewiczowi, co miało duże
znaczenie dla profilu badań historycznych. Już na początku drogi naukowej Wallis dostrzegał odmienność sta-
nowiska Tatarkiewicza w dochodzeniu do sądów wartościujących na temat sztuki. Dobrą ilustracją postawy
filozofa może być tytuł rozprawy Tatarkiewicza Pojęcie wartości, czyli co historyk filozofii ma do zakomuni-
kowania historykowi sztuki? Stanowisko Wallisa z kolei oddaje parafraza wyżej wymienionego: Mieczysław
Wallis - czyli co historyk sztuki ma do powiedzenia historykowi filozofii. Dodać należy, iż stanowiska obydwu
uczonych są umiarkowane i w końcowych wnioskach spotykają się w koncepcji pluralizmu estetycznego.

Historiografia artystyczna Wallisa wierna jest jego podstawowym założeniom metodologicznym. Ogól-
ne pojęcia dotyczące faz rozwoju sztuki, jej genealogii i genologii ukształtowały się w czynnej pracy krytyka
artystycznego. Od 1919 roku do 1933 roku Wallis współpracował z pismem PPS „Robotnik", a od 1933 roku
prowadził stałą rubrykę poświęconą sztuce w „Wiadomościach Literackich". W pracy krytyka artystycznego
Wallis zdobył wiedzę o dążeniach artystycznych, konwencjach stylistycznych oraz różnych kodach i językach
sztuki. W tym czasie zrodziły się zainteresowania sztuką użytkową i dekoracyjną różnych kręgów kulturo-
wych, głównie plastyką japońską. Pracom krytycznym towarzyszyły studia nad historią architektury. W 1929
roku Wallis wydał pierwszą większą pracę poświęconą Stanisławowi Noakowskicmu.

W rocznikach „Wiedzy i Życia" opublikował pierwsze szkice estetyczne, z których większość znalazła
się w wydanym w 1968 roku tomie Przeżycie i wartość. Pisma z estetyki i nauki o sztuce 1931 19492 i ostatnio
w nowym wydaniu Mieczysław Wallis. Wybór pism estetycznych'. Są wśród tekstów estetycznych równic/
takie, które ilustrują ścisły związek pomiędzy estetyką a historią sztuki, jak na przykład Klasyfikacja sztuk

1 I. Pękala, Mieczysław Wallis czyli co historyk sztuki ma do powiedzenia historykowi filozofii, [w:] O nowoczesne/ myśli estetycznej
Polsce, red. T. Kostyrko, Instytut Kultury. Warszawa 1999, s. 99 1 14.

2 M. Wallis, Przeżycie i wartość. Pisma z estetyki i nauki o sztuce 1931 1949, Wydawnictwo l iterackie. Kraków 1968.
' M. Wallis, Wybór pism estetycznych. Wprowadzenie, wybór i opracowanie T. Pękala, (Jniversitas, Kraków 2004.