DOI Artikel:
Olszewska, Anna: Zofia Ameisenowa (1897 - 1967)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16827#0098
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXVI
PAN WDN, 2011
ANNA OLSZEWSKA
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA
ZOFIA AMEISENO WA ( 1897-1967)
Zofia Ameisenowa nic pozostawiła po sobie rozbudowanej refleksji metodologicznej. Siedemdziesiąt
pięć tekstów wymienionych w bibliografii opublikowanej przez „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej" to nie-
wiele w porównaniu z dorobkiem akademików, takich jak Jan Białostocki czy Lech Kalinowski1. Poza kata-
logiem Rękopisów i pierwodruków iluminowanych Biblioteki Jagiellońskiej nie ma w zasadzie w jej oeuvre
prac monumentalnych2. Wręcz przeciwnie: staram się na możliwie najmniejszej przestrzeni dać najpełniej-
sze przedstawienie faktów i ich egzegezę, pisze w liście do Aleksandra Birkenmajera3. Autorka ostatecznie
nie opublikowała prowadzonych latami syntez na temat dwugłowego ptaka i symboliki kolorów w średnio-
wieczu, które mogłyby stać się okazją do deklaracji postawy metodologicznej czy teoretycznej. We współ-
czesnych studiach na temat historii historii sztuki Zofia Ameisenowa figuruje jako pionierka stosowania na
gruncie polskim metod ikonologicznych ukształtowanych w kręgu Instytutu Warburga lub jako pionierka
badań nad sztuką żydowską w dwudziestoleciu międzywojennym, ewentualnie jako historyk sztuki kobieta4.
W literaturze przedmiotu powstającej w 2. połowie XX w. szerzej polemizują z tezami Ameisenowej autorzy
opracowań sztuki żydowskiej, korygujący niekiedy nieścisłości w jej tekstach5. Najczęściej jest wzmiankowa-
na w przypisach, podziękowaniach, notach katalogowych jako ta, która wprowadziła dzieło do obiegu nauko-
wego, podkreśliła jego znaczenie, zrekonstruowała cykl miniatur, atrybuowała dzieło wedle stylu, doradziła,
gdzie znaleźć analogie czy literaturę przedmiotu. Pomimo względnego milczenia w dziedzinie i metodologii
1 S. Korajska, Bibliografia prac Zofii Ameisenowej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej", XVIII, 1966, s. 10-17.
2 Z. Ameisenowa, Rękopisy i pierwodruki iluminowane Biblioteki Jagiellońskiej, Wroeław-Kraków 1958.
3 Korespondencja z 22 czerwca 1958, Biblioteka Jagielońska, rkp. przyb. 414/75.
4 Podsumowanie dorobku naukowego Zofii Ameisenowej z uwzględnieniem ważniejszych faktów z życiorysu oraz systematyzacją
kierunków badań, dzielonych według tematów (rękopisy włoskie, rękopisy polskie, badania ikonograficzne itd.), zostało wielokrotnie opra-
cowane, przede wszystkim w artykułach, które ukazały się tuż po śmierci uczonej: S. Mossakowski, Czterdziestopięciolecie działalności
naukowej prof. Zofii Ameisenowej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej", XVIII, 1966, s. 5-9, Tenże, Zofia Ameisenowa, „Biuletyn Historii
Sztuki", XXX, 1968, s. 236-238; I. Zarębski, Zofia Ameisenowa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", 1968, s. 651-656; G. Schmidt.
In memońam Zofia Ameisenowa, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte", XXIV, 1971. s. 7-9; szczególnie cenne, obszerniejsze uwagi o me-
todzie celach i warsztacie pracy autorki oraz informacje na temat jej niepublikowanych prac przekazał: L. Kalinowski, Zofia Ameisenowa
1897-1967, „Folia Historiae Atrium", 6/7,1971, s. 275-287; Adam Małkiewicz przedstawił Ameiscnowąjako tę, która adaptuje i wprowa-
dza metodę ikonologiczną do Polski razem z Janem Białostockim i Lechem Kalinowskim, Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice.
„Ars vêtus et nova", XVIII, Kraków 2005, s. 79, 82-85; jako uczonego bibliotekarza portrctująją: Z. Ciechanowska, S. Kojarska, Zofia
Ameisenowa (1897-1967), „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej ", XIX, 1967 oraz P. Hordy ński, Zofia Ameisenowa, uczona i bibliotekarz, [w:]
Kustosze zbiorów specjalnych, [w:] Bibliotekarze polscy we wspomnieniach współczesnych, VII, Warszawa 2004, s. 64-74; jako błyskotliwą
młodą badaczkę sztuki żydowskiej, działającą w izolacji, podobnie jak wielu innych badaczy tej tematyki, przedstawia Zofię Ameisenową:
R. Wischnitzcr-Bernstein, Documents■ ofJewish art. Review, „The Jewish Quarterly Review", XXV, 1935, nr 3, s. 301, eadem,Symbole
und Gestalten undSymbole derjudischen Kunst, Berlin 1935; jako kobietę historyka sztuki wymieniają polską uczoną.: C. Richter S Her-
man, A.M. Holcom, Womenas interpreters ofthe visualarts, 1820 1979, «Contributions in women's studies", XVIII, 1981.
5 Por. np. J. Leeven, The Hebrew Bible in Art, London 1980, s. 25; liczne odniesienia do recenzji prac Zofii Ameisenowej podaje
L. Kalinowski, op. cit., s. 275 287.
PAN WDN, 2011
ANNA OLSZEWSKA
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA
ZOFIA AMEISENO WA ( 1897-1967)
Zofia Ameisenowa nic pozostawiła po sobie rozbudowanej refleksji metodologicznej. Siedemdziesiąt
pięć tekstów wymienionych w bibliografii opublikowanej przez „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej" to nie-
wiele w porównaniu z dorobkiem akademików, takich jak Jan Białostocki czy Lech Kalinowski1. Poza kata-
logiem Rękopisów i pierwodruków iluminowanych Biblioteki Jagiellońskiej nie ma w zasadzie w jej oeuvre
prac monumentalnych2. Wręcz przeciwnie: staram się na możliwie najmniejszej przestrzeni dać najpełniej-
sze przedstawienie faktów i ich egzegezę, pisze w liście do Aleksandra Birkenmajera3. Autorka ostatecznie
nie opublikowała prowadzonych latami syntez na temat dwugłowego ptaka i symboliki kolorów w średnio-
wieczu, które mogłyby stać się okazją do deklaracji postawy metodologicznej czy teoretycznej. We współ-
czesnych studiach na temat historii historii sztuki Zofia Ameisenowa figuruje jako pionierka stosowania na
gruncie polskim metod ikonologicznych ukształtowanych w kręgu Instytutu Warburga lub jako pionierka
badań nad sztuką żydowską w dwudziestoleciu międzywojennym, ewentualnie jako historyk sztuki kobieta4.
W literaturze przedmiotu powstającej w 2. połowie XX w. szerzej polemizują z tezami Ameisenowej autorzy
opracowań sztuki żydowskiej, korygujący niekiedy nieścisłości w jej tekstach5. Najczęściej jest wzmiankowa-
na w przypisach, podziękowaniach, notach katalogowych jako ta, która wprowadziła dzieło do obiegu nauko-
wego, podkreśliła jego znaczenie, zrekonstruowała cykl miniatur, atrybuowała dzieło wedle stylu, doradziła,
gdzie znaleźć analogie czy literaturę przedmiotu. Pomimo względnego milczenia w dziedzinie i metodologii
1 S. Korajska, Bibliografia prac Zofii Ameisenowej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej", XVIII, 1966, s. 10-17.
2 Z. Ameisenowa, Rękopisy i pierwodruki iluminowane Biblioteki Jagiellońskiej, Wroeław-Kraków 1958.
3 Korespondencja z 22 czerwca 1958, Biblioteka Jagielońska, rkp. przyb. 414/75.
4 Podsumowanie dorobku naukowego Zofii Ameisenowej z uwzględnieniem ważniejszych faktów z życiorysu oraz systematyzacją
kierunków badań, dzielonych według tematów (rękopisy włoskie, rękopisy polskie, badania ikonograficzne itd.), zostało wielokrotnie opra-
cowane, przede wszystkim w artykułach, które ukazały się tuż po śmierci uczonej: S. Mossakowski, Czterdziestopięciolecie działalności
naukowej prof. Zofii Ameisenowej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej", XVIII, 1966, s. 5-9, Tenże, Zofia Ameisenowa, „Biuletyn Historii
Sztuki", XXX, 1968, s. 236-238; I. Zarębski, Zofia Ameisenowa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", 1968, s. 651-656; G. Schmidt.
In memońam Zofia Ameisenowa, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte", XXIV, 1971. s. 7-9; szczególnie cenne, obszerniejsze uwagi o me-
todzie celach i warsztacie pracy autorki oraz informacje na temat jej niepublikowanych prac przekazał: L. Kalinowski, Zofia Ameisenowa
1897-1967, „Folia Historiae Atrium", 6/7,1971, s. 275-287; Adam Małkiewicz przedstawił Ameiscnowąjako tę, która adaptuje i wprowa-
dza metodę ikonologiczną do Polski razem z Janem Białostockim i Lechem Kalinowskim, Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice.
„Ars vêtus et nova", XVIII, Kraków 2005, s. 79, 82-85; jako uczonego bibliotekarza portrctująją: Z. Ciechanowska, S. Kojarska, Zofia
Ameisenowa (1897-1967), „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej ", XIX, 1967 oraz P. Hordy ński, Zofia Ameisenowa, uczona i bibliotekarz, [w:]
Kustosze zbiorów specjalnych, [w:] Bibliotekarze polscy we wspomnieniach współczesnych, VII, Warszawa 2004, s. 64-74; jako błyskotliwą
młodą badaczkę sztuki żydowskiej, działającą w izolacji, podobnie jak wielu innych badaczy tej tematyki, przedstawia Zofię Ameisenową:
R. Wischnitzcr-Bernstein, Documents■ ofJewish art. Review, „The Jewish Quarterly Review", XXV, 1935, nr 3, s. 301, eadem,Symbole
und Gestalten undSymbole derjudischen Kunst, Berlin 1935; jako kobietę historyka sztuki wymieniają polską uczoną.: C. Richter S Her-
man, A.M. Holcom, Womenas interpreters ofthe visualarts, 1820 1979, «Contributions in women's studies", XVIII, 1981.
5 Por. np. J. Leeven, The Hebrew Bible in Art, London 1980, s. 25; liczne odniesienia do recenzji prac Zofii Ameisenowej podaje
L. Kalinowski, op. cit., s. 275 287.