DOI article:
Skrodzka, Agnieszka: Nagrobki osobistości z końca XVIII i 1. połowy XIX stulecia na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0188
188
AGNIESZKA SKRODZKA
18. Mauzoleum Petyskusów, po 1836. Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie. Fot. A. Skrodzka
Jednym z najokazalszych mauzoleów na cmentarzu przy Młynarskiej jest mauzoleum Petyskusów, sta-
nowiące miejsce pochówku między innymi Adolfa Petyskusa (zm. 1836) (il. 18, 19). To neoklasycystyczny
grobowiec w kształcie dwóch, połączonych ze sobą kamiennych sarkofagów (większego i mniejszego),
z akroterionami w narożach dachów96. Szczyt starszej, większej części grobowca wieńczy urna owinięta
kirem. Front mauzoleum ozdobiono płaskorzeźbionymi motywami uskrzydlonej klepsydry, wieńca z ini-
cjałami A.P (Adolf Petyskus) z girlandą podwieszoną na odwróconych pochodniach, a także trójnogów
ofiarnych. Jak zauważyła Marta Wiraszka, koncepcja tej partii pomnika została zaczerpnięta z mauzo-
leum rodziny Frochot (1828-1829) na cmentarzu Pćre-Lachaise, dzieła Étienne’a Hippolyte’a Godda97.
Wzór dla tego monumentu znajduje się w wydawnictwie Louisa Marie Normanda Monuments funéraires
choisis dans les cimetières de Paris... z 1832 r., które jak wskazała badaczka, stanowiło istotne źródło
inspiracji dla sztuki sepulkralnej Warszawy od końca lat 30. XIX w.98 Najstarszą część mauzoleum,
w której pochowano zmarłego w wieku 24 lat Adolfa Petyskusa, ufundowała najprawdopodobniej jego
matka, Marianna z Szulców (zm. 1838), małżonka Krzysztofa Hermana Petyskusa, znanego w Warszawie
właściciela kantoru i loterii, a także posiadacza okazałego domu czynszowego u zbiegu ulic Senatorskiej
i Wierzbowej zwanego kamienicą Petyskusa99. Druga, późniejsza część grobowca, zawierająca wejście,
nawiązuje stylistycznie do segmentu pierwotnego. Jej dekoracja składa się z motywów o charakterze
funeralnym: płaskorzeźbionych amfor i uskrzydlonych klepsydr, a także gwiazd, rozet, wolut i główek.
Staranne opracowanie detalu wskazuje, że pomnik był dziełem dobrego warsztatu kamieniarskiego.
96 „Kurier Warszawski”, 1836, nr 38, s. 181; Wójcicki, op. cit., s. 250; Orłowicz, Przewodnik po cmentarzach warszawskich...,
s. 32; Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski..., s. 429; Majewski, op. cit., s. 231, 233, 234 (ilustracje); M. Wiraszka, Wykorzysta-
nie wzorników francuskich przy realizacji nagrobków na cmentarzach Warszawy w latach 1840-1860. Wzorniki Normanda i Quaglia,
„Artifex Novus”, nr 1 (artykuł złożony do druku).
97 M. Wiraszka, Mauzoleum Prandotów Trzcińskich w Starej Rawie - pierwowzór i potencjalni twórcy, „Biuletyn Historii
Sztuki”, LXXVII, 2015, nr 3, s. 515.
98 Ibidem, s. 515.
99 Przewodnik warszawski, cz. 11: handlowa, rok pierwszy, nakładem i drukiem N. Glücksberga, Warszawa 1826, s. 16; Jenike,
op. cit., s. 47; Szulc, Skorowidz nazwisk..., s. 97.
AGNIESZKA SKRODZKA
18. Mauzoleum Petyskusów, po 1836. Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie. Fot. A. Skrodzka
Jednym z najokazalszych mauzoleów na cmentarzu przy Młynarskiej jest mauzoleum Petyskusów, sta-
nowiące miejsce pochówku między innymi Adolfa Petyskusa (zm. 1836) (il. 18, 19). To neoklasycystyczny
grobowiec w kształcie dwóch, połączonych ze sobą kamiennych sarkofagów (większego i mniejszego),
z akroterionami w narożach dachów96. Szczyt starszej, większej części grobowca wieńczy urna owinięta
kirem. Front mauzoleum ozdobiono płaskorzeźbionymi motywami uskrzydlonej klepsydry, wieńca z ini-
cjałami A.P (Adolf Petyskus) z girlandą podwieszoną na odwróconych pochodniach, a także trójnogów
ofiarnych. Jak zauważyła Marta Wiraszka, koncepcja tej partii pomnika została zaczerpnięta z mauzo-
leum rodziny Frochot (1828-1829) na cmentarzu Pćre-Lachaise, dzieła Étienne’a Hippolyte’a Godda97.
Wzór dla tego monumentu znajduje się w wydawnictwie Louisa Marie Normanda Monuments funéraires
choisis dans les cimetières de Paris... z 1832 r., które jak wskazała badaczka, stanowiło istotne źródło
inspiracji dla sztuki sepulkralnej Warszawy od końca lat 30. XIX w.98 Najstarszą część mauzoleum,
w której pochowano zmarłego w wieku 24 lat Adolfa Petyskusa, ufundowała najprawdopodobniej jego
matka, Marianna z Szulców (zm. 1838), małżonka Krzysztofa Hermana Petyskusa, znanego w Warszawie
właściciela kantoru i loterii, a także posiadacza okazałego domu czynszowego u zbiegu ulic Senatorskiej
i Wierzbowej zwanego kamienicą Petyskusa99. Druga, późniejsza część grobowca, zawierająca wejście,
nawiązuje stylistycznie do segmentu pierwotnego. Jej dekoracja składa się z motywów o charakterze
funeralnym: płaskorzeźbionych amfor i uskrzydlonych klepsydr, a także gwiazd, rozet, wolut i główek.
Staranne opracowanie detalu wskazuje, że pomnik był dziełem dobrego warsztatu kamieniarskiego.
96 „Kurier Warszawski”, 1836, nr 38, s. 181; Wójcicki, op. cit., s. 250; Orłowicz, Przewodnik po cmentarzach warszawskich...,
s. 32; Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski..., s. 429; Majewski, op. cit., s. 231, 233, 234 (ilustracje); M. Wiraszka, Wykorzysta-
nie wzorników francuskich przy realizacji nagrobków na cmentarzach Warszawy w latach 1840-1860. Wzorniki Normanda i Quaglia,
„Artifex Novus”, nr 1 (artykuł złożony do druku).
97 M. Wiraszka, Mauzoleum Prandotów Trzcińskich w Starej Rawie - pierwowzór i potencjalni twórcy, „Biuletyn Historii
Sztuki”, LXXVII, 2015, nr 3, s. 515.
98 Ibidem, s. 515.
99 Przewodnik warszawski, cz. 11: handlowa, rok pierwszy, nakładem i drukiem N. Glücksberga, Warszawa 1826, s. 16; Jenike,
op. cit., s. 47; Szulc, Skorowidz nazwisk..., s. 97.