DOI Artikel:
Czernek, Przemysław: Protestancka architektura sakralna na Śląsku Cieszyńskim w XX i XXI wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0203
PROTESTANCKA ARCHITEKTURA SAKRALNA NA SLĄSKU CIESZYŃSKIM W XX I XXI WIEKU
203
12. Wnętrze kapliczki w Godziszowie. Fot. P. Czernek
główne umieszczone zostało w nieznacznie wysuniętym przed lico ściany wieży ryzalicie zwieńczonym
trójkątnym naczółkiem. Drzwi wejściowe flankuje uskokowy portal. Elewację zdobią skromne lizeny.
Wnętrze niewielkiej sali liturgicznej zostało doświetlone oknami, które swoim kształtem (zamknięte lukiem)
nawiązują do okien termalnych, występujących w klasycystycznych kościołach. Jedyny dekorowany ele-
ment wystroju surowej sali liturgicznej stanowi niewielki drewniany ołtarz, zdobiony klasycyzującymi
półkolumnami (ii. 12).
Kolejną kaplicą cmentarną jest budowla wzniesiona w 1928 r. w Simoradzu53 (il. 13). Tym razem
nieznany projektant posłużył się kostiumem neoromańskim, mającym, podobnie jak styl neogotycki, cechy
ponadkonfesyjne. Elewacja kaplicy została ozdobiona nader skromnie, co kontrastuje z okazałym wnętrzem.
Jednonawowy, wzniesiony na planie kwadratu korpus mieści salę liturgiczną. Podłoga trójbocznego chóru
jest wyższa w stosunku do tej części wnętrza, w której stoją ławy dla wiernych. W centrum znajduje się
ołtarz wykonany ze sztucznego kamienia. Ponad nim umieszczona została okazała drewniana kazalnica.
Tak zwana ambona ołtarzowa, popularna w XIX w., była już rzadko stosowana w środkowoeuropejskim
protestanckim budownictwie sakralnym respektującym Zasady z Eisenach. Projektant mógł wziąć jednak
pod uwagę alternatywny wobec wyżej wspomnianych regulacji Program z Wiesbaden (Wiesbadener Pro-
gramm), który wprost zalecał ten typ kazalnicy dla nowo wznoszonych kościołów. Pomimo swych wad
użytkowych takie rozwiązanie zakorzeniło się na Śląsku Cieszyńskim54.
Protestancką architekturę sakralną lat 20. XX w. charakteryzuje hybrydowość stylowa, czego potwier-
dzeniem może być krzyżowo-żebrowy sufit wnętrza wspomnianej kaplicy w Simoradzu, zdradzający wpływ
stylu neogotyckiego. W następnej dekadzie, kiedy na pierwszy plan w architekturze polskiej wysunął się
styl międzynarodowy, Kościół ewangelicko-augsburski preferował architekturę sakralną nawiązującą do
dobrze znanej tradycji sięgającej swoimi korzeniami XVIII w., czego dowodzi między innymi bardzo
duża kaplica cmentarna w Kozakowicach Dolnych. Budowla, wzniesiona w 1935 r. według projektu
53 „Głosy Kościelne”, 1928, nr 20, s. 3.
54 Twórcy wnętrz śląsko-cieszyńskich kościołów protestanckich pozostawali przeważnie „wierni” koncepcji ambon ołtarzowych
aż do lat 40. XX w. Na temat ewolucji umiejscowienia i kształtu kazalnicy zob. H. Mai, Der evangelische Kanzelaltar, Geschichte und
Bedeutung, Halle 1969, s. 183, 186, 187.
203
12. Wnętrze kapliczki w Godziszowie. Fot. P. Czernek
główne umieszczone zostało w nieznacznie wysuniętym przed lico ściany wieży ryzalicie zwieńczonym
trójkątnym naczółkiem. Drzwi wejściowe flankuje uskokowy portal. Elewację zdobią skromne lizeny.
Wnętrze niewielkiej sali liturgicznej zostało doświetlone oknami, które swoim kształtem (zamknięte lukiem)
nawiązują do okien termalnych, występujących w klasycystycznych kościołach. Jedyny dekorowany ele-
ment wystroju surowej sali liturgicznej stanowi niewielki drewniany ołtarz, zdobiony klasycyzującymi
półkolumnami (ii. 12).
Kolejną kaplicą cmentarną jest budowla wzniesiona w 1928 r. w Simoradzu53 (il. 13). Tym razem
nieznany projektant posłużył się kostiumem neoromańskim, mającym, podobnie jak styl neogotycki, cechy
ponadkonfesyjne. Elewacja kaplicy została ozdobiona nader skromnie, co kontrastuje z okazałym wnętrzem.
Jednonawowy, wzniesiony na planie kwadratu korpus mieści salę liturgiczną. Podłoga trójbocznego chóru
jest wyższa w stosunku do tej części wnętrza, w której stoją ławy dla wiernych. W centrum znajduje się
ołtarz wykonany ze sztucznego kamienia. Ponad nim umieszczona została okazała drewniana kazalnica.
Tak zwana ambona ołtarzowa, popularna w XIX w., była już rzadko stosowana w środkowoeuropejskim
protestanckim budownictwie sakralnym respektującym Zasady z Eisenach. Projektant mógł wziąć jednak
pod uwagę alternatywny wobec wyżej wspomnianych regulacji Program z Wiesbaden (Wiesbadener Pro-
gramm), który wprost zalecał ten typ kazalnicy dla nowo wznoszonych kościołów. Pomimo swych wad
użytkowych takie rozwiązanie zakorzeniło się na Śląsku Cieszyńskim54.
Protestancką architekturę sakralną lat 20. XX w. charakteryzuje hybrydowość stylowa, czego potwier-
dzeniem może być krzyżowo-żebrowy sufit wnętrza wspomnianej kaplicy w Simoradzu, zdradzający wpływ
stylu neogotyckiego. W następnej dekadzie, kiedy na pierwszy plan w architekturze polskiej wysunął się
styl międzynarodowy, Kościół ewangelicko-augsburski preferował architekturę sakralną nawiązującą do
dobrze znanej tradycji sięgającej swoimi korzeniami XVIII w., czego dowodzi między innymi bardzo
duża kaplica cmentarna w Kozakowicach Dolnych. Budowla, wzniesiona w 1935 r. według projektu
53 „Głosy Kościelne”, 1928, nr 20, s. 3.
54 Twórcy wnętrz śląsko-cieszyńskich kościołów protestanckich pozostawali przeważnie „wierni” koncepcji ambon ołtarzowych
aż do lat 40. XX w. Na temat ewolucji umiejscowienia i kształtu kazalnicy zob. H. Mai, Der evangelische Kanzelaltar, Geschichte und
Bedeutung, Halle 1969, s. 183, 186, 187.