DOI Artikel:
Leśniakowska, Marta: Pomiędzy. Archeologia badań nad architekturą międzywojenną w Polsce w perspektywie inkluzywnej demokracji spojrzenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0066
Rocznik Historii Sztuki, tom XLIII
PAN, 2018
DOI 10.24425/rhs.2018.124936
MARTA LEŚNIAKOWSKA
INSTYTUT SZTUKI PAN
POMIĘDZY.
ARCHEOLOGIA BADAŃ
NAD ARCHITEKTURĄ MIĘDZYWOJENNĄ W POLSCE
W PERSPEKTYWIE INKLUZYWNEJ DEMOKRACJI SPOJRZENIA
Początek jest celem
Karl Kiaus
Moderna zawsze cytuje prahistorię
Walter Benjamin*
W potoku publikacji, wystaw i konferencji poświęconych kulturze dwudziestolecia międzywojennego,
z jakimi mamy do czynienia na przestrzeni ostatnich dwóch dekad, narzuca się wprost pytanie nie tyle
o przyczyny, ile o początki tego naukowego boomu, a w tym o moment założycielski badań nad ówczesną
kulturą architektoniczną. W 1963 r. ukazało się pierwsze wydanie Zarysu dziejów architektury w Polsce
Adama Miłobędzkiego. Książka pisana na przełomie lat 50. i 60., kilkakrotnie wznawiana (1968, 1978,
1988/1989), o nowoczesnej syntetycznej formie, od początku zajęła kluczową pozycję w polskiej literaturze
przedmiotu i mimo blisko sześćdziesięciu lat od jej powstania pozostaje nadal wzorem akademickiego
podręcznika* 1, wbrew temu, jak traktował ją sam autor, zastrzegający we wstępie, że nie ma ona aspiracji
dzieła naukowego i nie jest ani przewodnikiem, ani chronologicznym spisem wszystkich wartościowych
zabytków architektonicznych. Jako praca stricte autorska, w tym samym stopniu dyskontowała najaktual-
niejszy wówczas stan wiedzy z zakresu historii architektury polskiej, jak potwierdzała indywidualizm
i naukową niezależność Miłobędzkiego od ówczesnych autorytetów, kierującego się, jak sam mówił,
„wolną podświadomością” i swobodą intelektualną niekrępowaną żadnymi koncesjami i zobowiązaniami2:
niepoddawanie się schematom3, wprowadzanie szokujących wówczas cezur i podziałów na niekanoniczne
* K. Kraus, Worte in Versen [I], Zweite Auflage, Verlag der Schriften von Karl Kraus, Kurt Wolff, Leipzig 1919, Kosel Verlag,
Munich 1959; W. Benjamin, Pasaże, red. R. Tiedemann, tłum. I. Kania, posłowie Z. Bauman, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005,
s. 42.
1 A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, wyd. 1, Warszawa 1963 (wznawiane kolejno: wyd. 2 - 1968, wyd. 3
- 1978, wyd. 4 uzup. - 1988, wyd. 5 i 6 - 1989). Dalej w tym tekście cytaty za wyd. 3.
2 „Nie przeszedłem przez żadną szkołę, żadne seminarium. Miałem swobodę myślenia i szukania, nieskrępowanego konwencją
metodologiczną, balastem bibliografii, wpojonych w podświadomości pojęć i »oficjalnych« w nauce poglądów. Miałem wolną pod-
świadomość”, Notatki Adama Miłobędzkiego, niedatowane, rkps w archiwum rodziny. Cyt. w: M. Leśniakowska, Adam Miłobędzki
(1924--2003) i jego historia architektury (zarys problematyki), „Biuletyn Historii Sztuki”, 2003, nr 3-4, s. 589-600.
3 O nieudanej „pogoni za schematem” ówczesnej historii sztuki pisał już w latach 40. niemal rówieśnik Miłobędzkiego, Jan
Białostocki, W pogoni za schematem. Usiłowania systematycznej historii sztuki, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1947, nr 3-4, s. 225-239.
PAN, 2018
DOI 10.24425/rhs.2018.124936
MARTA LEŚNIAKOWSKA
INSTYTUT SZTUKI PAN
POMIĘDZY.
ARCHEOLOGIA BADAŃ
NAD ARCHITEKTURĄ MIĘDZYWOJENNĄ W POLSCE
W PERSPEKTYWIE INKLUZYWNEJ DEMOKRACJI SPOJRZENIA
Początek jest celem
Karl Kiaus
Moderna zawsze cytuje prahistorię
Walter Benjamin*
W potoku publikacji, wystaw i konferencji poświęconych kulturze dwudziestolecia międzywojennego,
z jakimi mamy do czynienia na przestrzeni ostatnich dwóch dekad, narzuca się wprost pytanie nie tyle
o przyczyny, ile o początki tego naukowego boomu, a w tym o moment założycielski badań nad ówczesną
kulturą architektoniczną. W 1963 r. ukazało się pierwsze wydanie Zarysu dziejów architektury w Polsce
Adama Miłobędzkiego. Książka pisana na przełomie lat 50. i 60., kilkakrotnie wznawiana (1968, 1978,
1988/1989), o nowoczesnej syntetycznej formie, od początku zajęła kluczową pozycję w polskiej literaturze
przedmiotu i mimo blisko sześćdziesięciu lat od jej powstania pozostaje nadal wzorem akademickiego
podręcznika* 1, wbrew temu, jak traktował ją sam autor, zastrzegający we wstępie, że nie ma ona aspiracji
dzieła naukowego i nie jest ani przewodnikiem, ani chronologicznym spisem wszystkich wartościowych
zabytków architektonicznych. Jako praca stricte autorska, w tym samym stopniu dyskontowała najaktual-
niejszy wówczas stan wiedzy z zakresu historii architektury polskiej, jak potwierdzała indywidualizm
i naukową niezależność Miłobędzkiego od ówczesnych autorytetów, kierującego się, jak sam mówił,
„wolną podświadomością” i swobodą intelektualną niekrępowaną żadnymi koncesjami i zobowiązaniami2:
niepoddawanie się schematom3, wprowadzanie szokujących wówczas cezur i podziałów na niekanoniczne
* K. Kraus, Worte in Versen [I], Zweite Auflage, Verlag der Schriften von Karl Kraus, Kurt Wolff, Leipzig 1919, Kosel Verlag,
Munich 1959; W. Benjamin, Pasaże, red. R. Tiedemann, tłum. I. Kania, posłowie Z. Bauman, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005,
s. 42.
1 A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, wyd. 1, Warszawa 1963 (wznawiane kolejno: wyd. 2 - 1968, wyd. 3
- 1978, wyd. 4 uzup. - 1988, wyd. 5 i 6 - 1989). Dalej w tym tekście cytaty za wyd. 3.
2 „Nie przeszedłem przez żadną szkołę, żadne seminarium. Miałem swobodę myślenia i szukania, nieskrępowanego konwencją
metodologiczną, balastem bibliografii, wpojonych w podświadomości pojęć i »oficjalnych« w nauce poglądów. Miałem wolną pod-
świadomość”, Notatki Adama Miłobędzkiego, niedatowane, rkps w archiwum rodziny. Cyt. w: M. Leśniakowska, Adam Miłobędzki
(1924--2003) i jego historia architektury (zarys problematyki), „Biuletyn Historii Sztuki”, 2003, nr 3-4, s. 589-600.
3 O nieudanej „pogoni za schematem” ówczesnej historii sztuki pisał już w latach 40. niemal rówieśnik Miłobędzkiego, Jan
Białostocki, W pogoni za schematem. Usiłowania systematycznej historii sztuki, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1947, nr 3-4, s. 225-239.