Rocznik Historii Sztuki (43.2018)

Rocznik Historii Sztuki, tom XLIII
PAN, 2018
DOI 10.24425/rhs.2018.124943

PIOTR KORDUBA
UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA

WYSTAWY PRZEDMIOTÓW.
ROZWAŻANIA WOKÓŁ NIEDAWNO OTWARTYCH
EKSPOZYCJI RZEMIOSŁA ARTYSTYCZNEGO 1 WZORNICTWA
W POLSKICH MUZEACH

W ostatnich dwóch latach otwarto kilka dużych i interesujących stałych oraz czasowych ekspozycji
poświęconych rzemiosłu artystycznemu (sztuce użytkowej), wzornictwu oraz wzornictwu przemysłowemu1,
dając tym samym pierwsze w historii polskiego muzealnictwa tak rozległe i specjalistyczne prezentacje
tego rodzaju obiektów. Precedens, a także kumulacja ich aranżacji i rearanżacji w stosunkowo niewielkim
przedziale czasowym nie pozwala przemilczeć tych wydarzeń i skłania zarówno do uwag detalicznych,
jak i natury bardziej ogólnej, z zaznaczeniem jednocześnie, że nasze rozważania nie będą dotyczyły sce-
nograficznych rozwiązań wprowadzonych na wystawach2.
Ekspozycje, o których mowa, są wprawdzie zróżnicowane, ale łączy je to, że - z jednym wyjątkiem -
powstały w głównych polskich Muzeach Narodowych. Nie inicjując dalszych gatunkowych klasyfikacji,
nazwijmy je na potrzeby niniejszej refleksji wystawami przedmiotów, bo wszak o artystyczne lub wzor-
nicze przedmioty, a nie dzieła sztuki malarskiej czy rzeźbiarskiej tu idzie, a jeśli nawet te ostatnie się na
nich także pojawiają, to w nieoczywistej dla praktyk polskich muzeów koegzystencji z pierwszymi. Tak
jest w otwartej w grudniu 2016 r. w stołecznym Muzeum Narodowym Galerii Sztuki Dawnej. Europejskie
i staropolskie rzemiosło artystyczne, malarstwo i rzeźba od XV do XVIII wieku, powstałej z połączenia
Galerii Sztuki Zdobniczej oraz Galerii Dawnego Malarstwa Europejskiego i Staropolskiego. Kilka miesięcy
później, bo w marcu 2017 r., po siedmioletniej przerwie, otworzyło swe przestrzenie Muzeum Sztuk Użyt-
kowych - oddział poznańskiego Muzeum Narodowego. W rok po otwarciu wspomnianej Galerii Sztuki
Dawnej warszawskiego Muzeum udostępniono w nim kolejną stałą ekspozycję Galerię Wzornictwa
Polskiego. Na lato 2018 r. planowane jest udostępnienie nowej stałej wystawy „Cudo-Twórcy. Rzemiosło
i sztuka zdobnicza Sztuka Wschodu - Współczesna ceramika i szkło” we wrocławskim Muzeum Naro-
dowym3. W ostatnim czasie mogliśmy również oglądać imponujące rozmachem dwie wystawy czasowe:
w Muzeum Sztuki w Łodzi „Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design” (25 listopada
2017 28 lutego 2018) oraz w krakowskim Muzeum Narodowym „Z drugiej strony rzeczy. Polski dizajn
po roku 1989” (6 kwietnia 19 sierpnia 2018).
1 O kwestiach terminologicznych K. Szczepkowska-Naliwajek, Dzieje badań nad dawnym rzemiosłem artystycznym w Polsce
1800-1939, Toruń 2005, s. 9-21. Wzornictwo (design) jest w tym miejscu rozumiane jako działania mające swój rodowód w XIX-wiecznych
ruchach reformatorskich (Arts&Crafts), prowadzące do projektowania przedmiotów jako pochodnej surowca, techniki i funkcji, nierzadko
inspirowane jeszcze rzemieślniczą obróbką materiału. W przypadku wzornictwa przemysłowego mamy na myśli przedmioty twórczo pro-
jektowane i przeznaczone do seryjnej, masowej i mechanicznej produkcji.
2 Wyraźny przyrost wystaw o designie zauważyła nawet prasa: P. Sarzyński, Wzorowe wzory, „Polityka”, 2018, nr 19, s. 100-105.
3 Wystawa została otwarta już po złożeniu niniejszego tekstu do druku, a więc nie będzie przedmiotem naszych rozważań.