DOI Heft:
Artykuły i prace konserwatorskie / Articles and conservation works
DOI Artikel:Kusion, Tomasz: Kusze w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.47326#0063
Kusze w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich
61
Bełt o masywnym grocie w formie stożkowego czworościanu, przechodzącego w okrą-
głą tuleję z cienkiej blachy, przymocowany obecnie do drzewca żelaznym gwoździkiem.
Drzewce z gniazdem na osadzenie grotu, spłaszczone ku tyłowi, z prostym zakończe-
niem. W tylnej części osadzone łukiem dwie długie, trójkątne, zaokrąglone lotki z cien-
kiej drewnianej listewki. Na jednej lotce napis odręcznym pismem czarnym tuszem „St.
Patrodi Munster zu Soest”. Druga lotka uszkodzona, z wyłamaną częścią końcową.
Dużo ciekawsze, a także rzadsze są odnotowane w późniejszym katalogu bełty
o grotach używanych w polowaniach na płową zwierzynę, które nie przebijają skóry,
ale mogą złamać czy zgruchotać kości. W starym opisie użyto określenia „tzw. bolce
koronowe”58.
■ Trzy bełty myśliwskie, XVII—XVIII w. (?) (il. 44)
Wymiary: 1) dł. grotu 1,0 cm; dł. grotu z pierścieniem 2,2 cm; dł. całkowita
31,3 cm; 2) dł. grotu 0,9 cm; dł. grotu z pierścieniem 2,3 cm; dł. całkowita 31,7 cm;
3) dł. grotu 0,9 cm; dł. grotu z pierścieniem 2,0 cm; dł. całkowita 30,0 cm; nr inw.
MNK-XIV-463/l-3.
Bełty podobne, lecz różniące się w szczegółach, pochodzące z różnych wytwór-
ni lub serii produkcyjnych. Grot masywny, uformowany z czterech wielobocznych
ostrzy rozchylonych na boki, w kształcie czteropłatkowego kwiatu, z czterema trój-
ściennymi, niewielkimi piramidkami pośrodku, zamocowany w mosiężnym pierście-
niu osadzonym na łożu. Drzewce okrągłe w przekroju, pogrubione przy grocie, lekko
spłaszczone ku prosto ściętemu końcowi, z zamocowaną w odpowiednim wgłębieniu
płytką z kości. Całą powierzchnię końca nacięto w skośną kratkę. Przy końcu drzewca
długie ślady lotek z piór. Drzewce w przedniej części zdobione, oznaczone zestawami
rytych linii - pierścieni, lakierowane.
* * *
Militaria nie były odrębną częścią zbiorów puławskich. Najcenniejsza kusza, o bogatej
tradycji, dla Izabeli Czartoryskiej była oczywiście cennym zabytkiem, ale zwłaszcza
pretekstem do zilustrowania głównej idei: zachowania przeszłości, ratowania jej przed
zniszczeniem, przekazywania jej piękna, znajdowania wyższych wartości w dziejach
historycznych. To Izabela nadała historyczne znaczenie np. bełtom „Widukinda”
i „Wilhelma Telia”. W czasach ciężkich zmagań niosących zniszczenia, rewolucyjnych
i napoleońskich wojen, twórczyni zbiorów puławskich potrafiła swoją pasją zarazić
innych. Gen. Sokolnicki, wyszukując i gromadząc dla niej to historyczne bogactwo,
pisał:
58 Ibidem, „Trzy strzały z końcami żelaznemi 4 bocznemi”.
61
Bełt o masywnym grocie w formie stożkowego czworościanu, przechodzącego w okrą-
głą tuleję z cienkiej blachy, przymocowany obecnie do drzewca żelaznym gwoździkiem.
Drzewce z gniazdem na osadzenie grotu, spłaszczone ku tyłowi, z prostym zakończe-
niem. W tylnej części osadzone łukiem dwie długie, trójkątne, zaokrąglone lotki z cien-
kiej drewnianej listewki. Na jednej lotce napis odręcznym pismem czarnym tuszem „St.
Patrodi Munster zu Soest”. Druga lotka uszkodzona, z wyłamaną częścią końcową.
Dużo ciekawsze, a także rzadsze są odnotowane w późniejszym katalogu bełty
o grotach używanych w polowaniach na płową zwierzynę, które nie przebijają skóry,
ale mogą złamać czy zgruchotać kości. W starym opisie użyto określenia „tzw. bolce
koronowe”58.
■ Trzy bełty myśliwskie, XVII—XVIII w. (?) (il. 44)
Wymiary: 1) dł. grotu 1,0 cm; dł. grotu z pierścieniem 2,2 cm; dł. całkowita
31,3 cm; 2) dł. grotu 0,9 cm; dł. grotu z pierścieniem 2,3 cm; dł. całkowita 31,7 cm;
3) dł. grotu 0,9 cm; dł. grotu z pierścieniem 2,0 cm; dł. całkowita 30,0 cm; nr inw.
MNK-XIV-463/l-3.
Bełty podobne, lecz różniące się w szczegółach, pochodzące z różnych wytwór-
ni lub serii produkcyjnych. Grot masywny, uformowany z czterech wielobocznych
ostrzy rozchylonych na boki, w kształcie czteropłatkowego kwiatu, z czterema trój-
ściennymi, niewielkimi piramidkami pośrodku, zamocowany w mosiężnym pierście-
niu osadzonym na łożu. Drzewce okrągłe w przekroju, pogrubione przy grocie, lekko
spłaszczone ku prosto ściętemu końcowi, z zamocowaną w odpowiednim wgłębieniu
płytką z kości. Całą powierzchnię końca nacięto w skośną kratkę. Przy końcu drzewca
długie ślady lotek z piór. Drzewce w przedniej części zdobione, oznaczone zestawami
rytych linii - pierścieni, lakierowane.
* * *
Militaria nie były odrębną częścią zbiorów puławskich. Najcenniejsza kusza, o bogatej
tradycji, dla Izabeli Czartoryskiej była oczywiście cennym zabytkiem, ale zwłaszcza
pretekstem do zilustrowania głównej idei: zachowania przeszłości, ratowania jej przed
zniszczeniem, przekazywania jej piękna, znajdowania wyższych wartości w dziejach
historycznych. To Izabela nadała historyczne znaczenie np. bełtom „Widukinda”
i „Wilhelma Telia”. W czasach ciężkich zmagań niosących zniszczenia, rewolucyjnych
i napoleońskich wojen, twórczyni zbiorów puławskich potrafiła swoją pasją zarazić
innych. Gen. Sokolnicki, wyszukując i gromadząc dla niej to historyczne bogactwo,
pisał:
58 Ibidem, „Trzy strzały z końcami żelaznemi 4 bocznemi”.