„Wartość niepospolita". O obrazie Na pastwisku Maksymiliana Gierymskiego...

113

Ludwiga Behrensa (1824-1895)52. Przemysłowiec i bankier Eduard Ludwig Behrens
wywodził się z kręgów zamożnej hamburskiej burżuazji żydowskiego pochodzenia.
Do rodziny Behrensów należał bank L. Behrens & Sóhne. Eduard Ludwig był zapa-
lonym kolekcjonerem; budując swoje zbiory, koncentrował się na niemieckim i fran-
cuskim malarstwie pejzażowym i rodzajowym XIX w. (w tym dziełach barbizończy-
ków). Kolekcjonerskie pasje przekazał synom: Eduardowi Ludwigowi młodszemu
oraz Theodorowi Eduardowi53. W kolekcji Behrensa znajdowały się dwa obrazy Mak-
symiliana Gierymskiego: oprócz wspomnianej już kompozycji Na pastwisku posiadał
także Zimę w małym miasteczku54.
Można przypuszczać, iż Eduard Ludwig Behrens mógł kupić obraz Gierymskie-
go od Miethke & Wawra za pośrednictwem hamburskiego oddziału firmy55. Dalsze
dzieje Na pastwisku przez długi czas pozostawały nieznane. Dopiero koniec 2014 r.
wyznaczył przełom w jego zagadkowych losach. Otóż w grudniu obraz pojawił się
w ofercie szwedzkiego domu aukcyjnego Stockholms Auktionsverk jako Lekcja jazdy
(Ridlektionen)56 (ił. 4). Według informacji uzyskanych za pośrednictwem pracownika
domu aukcyjnego Marca Maurie od osób wystawiających obraz na sprzedaż, właści-
ciele otrzymali go w spadku, a pod koniec XIX w. należał do mieszkającej w Prusach
Adele von Franęois. Osoba Adele może łączyć rodzinę Franęois z Behrensami. Należy
przyjąć, iż można ją identyfikować z baronową Adele Matilde Augustą von Franęois,
urodzoną w 1879 r. córką Ludwiga Augusta Emila Kurta von Franęois oraz Augusty

52 E Boetticher, Malerwerke des neunzehnten Jahrhunderts. Beitrag zur Kunstgeschichte, Bd. 1, Hof-
heim am Taunus 1891, s. 386, poz. 13; U. Luckhard, Eduard L. Behrens und Theodor E. Behrens. Sammeln
moderner Kunst in zwei Generationen [w:] U. Luckhard, U.M. Schneede, Private Schatze. Uber das Sam-
meln von Kunst in Hamburg bis 1933, Hamburg 2001, s. 36, poz. 6. Por. także H. Stępień, Malarstwo...,
s. 181 poz. 111. W katalogu aukcyjnym z 1898 r. dotyczącym wyprzedaży kolekcji Behrensa nie pojawiło
się natomiast dzieło M. Gierymskiego, por. E. Heilbut, Die Sammlung Eduard L. Behrens zu Hamburg,
Miinchen 1891; idem, Die Sammlung Eduard L. Behrens zu Hamburg. Nachtrag, Miinchen 1898. Część
kolekcji Behrensów trafiła do zbiorów Kunsthalle w Hamburgu, A. Lichtwark, Verzeichnis der Gemdlde
neuerer Meister. Geschichte und Organisation der Kunsthalle, Hamburg 1879, s. 22.
53 Zob. także U. Luckhard, op. cit., s. 35-43.
54 Dzieło zakupiono w 1938 r. do kolekcji MNK. 18 grudnia 1939 r. zostało zarekwirowane przez
Niemców i uznawane jest za stratę wojenną. Por. E Boetticher, op. cit., s. 386, poz. 10; Katalog Galerii
Współczesnej Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 1948, s. 37, poz. 577. Zob. także Katalog obrazów
wywiezionych z Polski przez okupantów hitlerowskich w latach 1939-1945, 2: Malarstwo polskie. Minister-
stwo Kultury i Sztuki. Prace i materiały Biura Rewindykacji i Odszkodowań, nr 11, red. W. Tomkowicz,
Warszawa 1951, ił. s. 42, poz. 132; Straty wojenne. Malarstwo polskie. Obrazy olejne, pastele, akwarele
utracone w latach 1939-1945, oprać. A. Tyczyńska, K. Znojewska, Poznań 1998, s. 99; A. Krypczyk, Nie-
znane losy zaginionych dzieł Maksymiliana Gierymskiego, „Spotkania z Zabytkami", 2014, nr 7-8, s. 16-23;
D. Błońska, O Muzeum Narodowym w Krakowie w czasie drugiej wojny światowej, „Klio”, 2014, t. 28, s. 88,
99, 101, 108-110, 122.
55 T.G. Natter, op. cit., s. 18.
56 Stockholms Auktionsverk. Klassika, 2-4 december 2014. [Katalog aukcyjny], Stockholm [2014],
s. 459, poz. 2397, il. 2397. Zob. także http://communihereditate.pl/nieznany-dotad-obraz-maksymiliana-
gierymskiego-na-aukcji-w-szwecji/[dostęp 20.03.2016].