Museum Narodowe w Krakowie [Hrsg.]: Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie (N.S. 11.2018)

ANNA KŁOSOWSKA, ANNA KLISINSKA-KOPACZ

Na gruncie polskim jest to w dalszym ciągu problem nowy i często bagatelizowany, nie ma doniesień
o przeglądach kolekcji muzealnych pod tym kątem i strategii postępowania wobec obiektów zawierają-
cych w swoim składzie tworzywa syntetyczne. Brak również polskojęzycznej literatury przedmiotu2.
W Muzeum Narodowym w Krakowie prowadzimy prace mające na celu stworzenie bazy danych o ma-
teriałach polimerowych występujących w obiektach z naszej kolekcji. W toku projektu chcemy uzyskać
odpowiedzi na pytania, ile obiektów wykonanych z tworzyw sztucznych znajduje się w kolekcji MNK, jaka
jest ich kondycja i potrzeby konserwatorskie. W pierwszym etapie dokonuje się przeglądu obiektów,
wykonuje dokumentację fotograficzną i rejestr stanu zachowania z wykorzystaniem modelu uwzględnia-
jącego specyfikę obiektów z tworzyw sztucznych opracowanego w ramach projektu POPART3. Równolegle
z dokumentowaniem obiektów i oceną stanu zachowania są prowadzone badania identyfikacyjne, które
pozwalają określić, z jakimi tworzywami mamy do czynienia. Wstępne określenie rodzaju materiału jest
możliwe nawet bez użycia specjalistycznej aparatury, na podstawie charakterystycznych cech polimerów
144 oraz historii wprowadzania ich na rynek4.
Muzeum Narodowe w Krakowie jest w dobrej sytuacji, ponieważ dysponuje własnym laboratorium ba-
dawczym LANBOZ, którego zaplecze aparaturowe i potencjał naukowy, a także rozbudowana sieć współ-
pracy z innymi ośrodkami badawczymi dają szerokie spektrum możliwości badawczych.
W pierwszym etapie badania skupiają się na identyfikacji i scharakteryzowaniu materiałów za pomocą
technik spektroskopowych. Identyfikacja jest przeprowadzana przy użyciu spektrometru Ramana, fourie-
rowskiego spektrometru w zakresie podczerwieni FTIR wyposażonego w bazę danych Bio-Rad oraz spek-
trometru w zakresie bliskiej podczerwieni NIR. Dodatki i wypełniacze są charakteryzowane za pomocą
spektroskopii fluorescencji rentgenowskiej XRF. Użycie przenośnego sprzętu takiego jak spektroskop Ra-
mana czy XRF pozwala na prowadzenie pomiarów nawet dużych obiektów, bezpośrednio w magazynach
oraz w galeriach. Równolegle są prowadzone analizy obrazu obejmujące refiektografię w podczerwieni,
fotografię makro- i mikroskopową w różnych zakresach spektralnych światła, a także badania rentgenow-
skie. W wybranych i szczególnych sytuacjach dodatkowo zostaną przeprowadzone badania chromatogra-
ficzne na próbkach. Pozwoli to na przeanalizowanie możliwych mechanizmów degradacji.
Na przykładzie bardzo zróżnicowanej kolekcji MNK, które ma w swoich zbiorach zarówno wybitne dzie-
ła sztuki współczesnej, jak i przedmioty masowej produkcji, zostanie opracowana długofalowa strategia
ochrony obiektów muzealnych wykonanych z tworzyw sztucznych. Będzie ona obejmować metodologię
identyfikacji tworzyw sztucznych, procedurę dokumentowania i monitorowania ich stanu zachowania,
a także zasady postępowania oraz wytyczne do ich bezpiecznego przechowywania i ekspozycji opóźnia-
jących procesy degradacji.
Słowa kluczowe: tworzywa sztuczne, polimery, plastik, degradacja, konserwacja prewencyjna

2 Tę ostatnią lukę wypełni niedługo będąca w przygotowaniu publikacja dr M. Jadzińskiej z Wydziału Konserwacji ASP w Warszawie
będąca efektem jej badań prowadzonych w ramach programu finansowanego przez NCN.
3 POPART Preservation of Plastics Artefacts in Museum Collections - program finansowany w ramach 7 Programu Ramowego UE
(2007-2013).
4 Identifying Plastics Toolkit - flow chart - Museum of Design in Plastics, http://www.modip.ac.uk [dostęp: 30 IX 2017], C. van Aubel,
B. Keneghan, The identification of plastics in museum collection by using your senses, konferencja Future Talks 2017, Monachium
11 X 2017. S. de Groot, C. van Aubel, O. van Roojen, Identification of plastics outside the lab, konferencja Future Talks 2017,
Monachium 11 X 2017.