Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2.1957)

Krystyna Sroczyńska

KOPIE VOGLA Z WIDOKÓW WARSZAWY CANALETTA

V V śród siedemdziesięciu sześciu akwarelowych widoków Warszawy Zygmunta Vogla,
znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie1, sześćdziesiąt osiem pochodzi
z kolekcji Raczyńskich2. Z tych dwanaście, stanowi kopie obrazów Canaletta. Trzynasta kopia,
zaginiona w czasie ostatniej wojny, zachowała się w fotografii. Kopie te stanowią fragment
wielkiego, rozproszonego dawno zespołu widoków warszawskich Vogla.

Najstarszą wzmiankę o tym zespole znajdujemy w artykule „Wiadomość o galeryi obra-
zów hrabiego Mniszcha w Wiśniowcu“, zamieszczonym w Wizerunkach i roztrząsaniach nau-
kowych w г. 18363. Pozycja 69 wymienia sumarycznie „120 widoków Warszawy na papierze;
przez Fogla“ [!]. Odwiedzający Wiśniowiec w trzy lata potem Aleksander Przeździecki,
w swym pobieżnym opisie wnętrza zamku i zbiorów, Vogla nie wymienia4. W r. 1851 bracia
Andrzej i Leon Mniszchowie wywożą część zbiorów do Paryża (w rok później kupuje Wiśnio-
wiec gruzińska księżna Abamelek) i choć nie mamy spisu wywiezionych obiektów5, z dalszych
wiadomości wynika, że była wśród nich większa część zespołu widoków Vogla. Pozostałe na
miejscu w Wiśniowcu uległy rozproszeniu w czasie licznych licytacji, którymi dewastował
zbiory jeden z późniejszych właścicieli Wiśniowca — bankier kijowski Jan Toll. Niestety
sprawozdania z licytacji ograniczają się, jeśli chodzi o obrazy, do wymienienia największych
mistrzów europejskich oraz osób portretowanych. Bawiący w Wiśniowcu w r. 1877 w okresie
jednej z dwóch największych licytacji urządzonych przez Tolla6 — F. M. Eysymont nawet
Vogla nie wspomina7. Natomiast znajdujemy o nim wzmiankę w notatkach Gorlenki, wysłan-
nika muzeów kijowskich na ostatnią wielką licytację w r. 1884. Omawiając ówczesny stan

1 Liczba wszystkich akwarel Vogla w Gabinecie Graficznym Muzeum Narodowego wynosi dziewięć-
dziesiąt.

2 Kolekcja widoków Vogla w posiadaniu Raczyńskich zawierała przed ostatnią wojną siedemdziesiąt
akwarel; dwie zaginęły podczas wojny. Pozostałych osiem widoków Warszawy Vogla pochodzi z różnych zbiorów.

3 Wizerunki i roztrząsania naukowe. Poczet nowy, t. 3, Wilno 1836, s. 159.

4 A. Przeździecki, Podole, Wołyń, Ukraina, t. I. Wilno 1840, s. 62—63.

5 W. Tomkiewicz, Dzieje zbiorów Zamku Wiśniowieckiego. Rocznik Wołyński, t. III, Równe
1933, s. 10.

e J. w., s. 13 i 14.

7 F. M. Eysymont, Na Zamku Wiśniowieckim. Kłosy 1877, t. II, nr 632, s. 92—93, nr 634, s. 116,
118—119, 122.

281