DOI Heft:
Narodowna Galeria Sztuki Polskiej
DOI Artikel:Niesiołowska-Rothertowa, Zofia: Portret Tomasza Zamoyskiego na tle ksiąg
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17140#0367
Zofia Niesiołowska-Rothertowa
PORTRET TOMASZA ZAMOYSKIEGO
NA TLE KSIĄG
Próba interpretacji
N
JL N iewielkich rozmiarów, ale pełen wykwintnego uroku portret chłopięcy Tomasza Zamoy-
skiego w Galerii Narodowej Sztuki Polskiej Muzeum Narodowego w Warszawie opatrzony
jest niesprecyzowanym objaśnieniem jako dzieło „nieznanego malarza z początków XVII w.“
Obraz nie był dotąd przedmiotem osobnych rozważań, nie ma o nim wzmianek w historii
malarstwa polskiego, nie był — o ile dało się stwierdzić, nigdzie reprodukowany.* Obudzić
może jednak żywe zainteresowanie swoim wyrazem plastycznym; jako przyczynek do ikono-
grafii postaci historycznej, a przede wszystkim jako dokument epoki wiąże się z ogniskiem
bujnej kultury późnego renesansu w Polsce promieniującym z Zamościa.
Portret chłopca na tle ksiąg (il. 1) należał do zbiorów Potockich; jesienią 1946 r. wraz
z wieloma innymi dziełami sztuki został zabezpieczony przed wywiezieniem za granicę i prze-
kazany Muzeum Narodowemu w Warszawie. Jedyną jego metryką proweniencyjną, obecnie
znaną, jest pochodzenie z Pałacu pod Baranami w Krakowie lub z Krzeszowic, nie ma nato-
miast zapisków inwentarzowych, które by pozwoliły stwierdzić, kiedy i jaką drogą wszedł
do kolekcji Potockich. W galerii tej były obrazy dziedziczone po przodkach po mieczu i po
kądzieli, inne zakupywane przez Artura Potockiego (1787—1832), a znajdowały się tam rów-
nież kopie obrazów, zwłaszcza portretów przechowywanych w innych zbiorach* 1. W połowie
XIX w. właściciele zbiorów zajmowali się oznaczaniem obrazów2 i dzięki temu w prowizo-
rycznym spisie, który znalazł się w 1946 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie, omawiany
portret figuruje jako wizerunek Tomasza Zamoyskiego, syna Kanclerza Wielkiego Koronnego
i Hetmana.
Identyfikacja modela nie nastręcza trudności, wystarczy porównać twarz chłopca na obra-
zie muzealnym z portretem Tomasza Zamoyskiego w wieku chłopięcym na rycinie Piotra
*) W październiku 1956 r. reprodukcja obrazu ukazała się w tece p.t. Dziecko w malarstwie polskim,
opracowanej przez Zofię Niesiołowską-Rothertową, Warszawa 1956, Sztuka, il. 1.
1 Pokaz obrazów i dzieł sztuki ze zbiorów Potockich, zabezpieczonych przez Władze Bezpieczeństwa
przed wywozem za granicę. Przewodnik, Warszawa 1946 — Muzeum Narodowe, s. 9.
2 Wiadomość tę zawdzięczam kustoszowi Muzeum Narodowego w Warszawie Benedyktowi Tyszkiewi-
czowi.
359
PORTRET TOMASZA ZAMOYSKIEGO
NA TLE KSIĄG
Próba interpretacji
N
JL N iewielkich rozmiarów, ale pełen wykwintnego uroku portret chłopięcy Tomasza Zamoy-
skiego w Galerii Narodowej Sztuki Polskiej Muzeum Narodowego w Warszawie opatrzony
jest niesprecyzowanym objaśnieniem jako dzieło „nieznanego malarza z początków XVII w.“
Obraz nie był dotąd przedmiotem osobnych rozważań, nie ma o nim wzmianek w historii
malarstwa polskiego, nie był — o ile dało się stwierdzić, nigdzie reprodukowany.* Obudzić
może jednak żywe zainteresowanie swoim wyrazem plastycznym; jako przyczynek do ikono-
grafii postaci historycznej, a przede wszystkim jako dokument epoki wiąże się z ogniskiem
bujnej kultury późnego renesansu w Polsce promieniującym z Zamościa.
Portret chłopca na tle ksiąg (il. 1) należał do zbiorów Potockich; jesienią 1946 r. wraz
z wieloma innymi dziełami sztuki został zabezpieczony przed wywiezieniem za granicę i prze-
kazany Muzeum Narodowemu w Warszawie. Jedyną jego metryką proweniencyjną, obecnie
znaną, jest pochodzenie z Pałacu pod Baranami w Krakowie lub z Krzeszowic, nie ma nato-
miast zapisków inwentarzowych, które by pozwoliły stwierdzić, kiedy i jaką drogą wszedł
do kolekcji Potockich. W galerii tej były obrazy dziedziczone po przodkach po mieczu i po
kądzieli, inne zakupywane przez Artura Potockiego (1787—1832), a znajdowały się tam rów-
nież kopie obrazów, zwłaszcza portretów przechowywanych w innych zbiorach* 1. W połowie
XIX w. właściciele zbiorów zajmowali się oznaczaniem obrazów2 i dzięki temu w prowizo-
rycznym spisie, który znalazł się w 1946 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie, omawiany
portret figuruje jako wizerunek Tomasza Zamoyskiego, syna Kanclerza Wielkiego Koronnego
i Hetmana.
Identyfikacja modela nie nastręcza trudności, wystarczy porównać twarz chłopca na obra-
zie muzealnym z portretem Tomasza Zamoyskiego w wieku chłopięcym na rycinie Piotra
*) W październiku 1956 r. reprodukcja obrazu ukazała się w tece p.t. Dziecko w malarstwie polskim,
opracowanej przez Zofię Niesiołowską-Rothertową, Warszawa 1956, Sztuka, il. 1.
1 Pokaz obrazów i dzieł sztuki ze zbiorów Potockich, zabezpieczonych przez Władze Bezpieczeństwa
przed wywozem za granicę. Przewodnik, Warszawa 1946 — Muzeum Narodowe, s. 9.
2 Wiadomość tę zawdzięczam kustoszowi Muzeum Narodowego w Warszawie Benedyktowi Tyszkiewi-
czowi.
359