DOI Heft:
Narodowna Galeria Sztuki Polskiej
DOI Artikel:Kaczmarzyk, Dariusz: Realistyczne rzeźby Pawła Malińskiego na Pommiku Pracy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17140#0389
Dariusz Kaczmarzyk
REALISTYCZNE RZEŹBY PAWŁA MALIŃSKIEGO
NA POMNIKU PRACY
W
YY zbiorze rzeźb gipsowych Muzeum Narodowego, który do r. 1939 należał do Uniwer-
sytetu Warszawskiego, a podczas okupacji został przez Muzeum Narodowe uchroniony przed
całkowitym zniszczeniem1, znajduje się sześć płaskorzeźb przedstawiających pracę robotni-
ków i panoramę Warszawy. Trzy rzeźby są uszkodzone tak, że pozostały tylko ich dolne
połowy i to z odbiciami. Są to modele, według których odlane zostały z żelaza płaskorzeźby
znajdujące się na pomniku w Warszawie przy ul. Grochowskiej. W Muzeum Narodowym są
nie wszystkie modele do tego pomnika. Katedra rzeźby przy Uniwersytecie Królewskim
w Warszawie otrzymała bowiem w r. 1826 w darze od Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów
piętnaście „modeli gipsowych, płaskorzeźb i modeli od pomnika przy budowie bitej drogi
Brzesko Litewskiej ustawionych“, które zostały włączone do gliptoteki rzeźb i odlewów gip-
sowych przekazanych Uniwersytetowi po Stanisławie Auguście2. Twórcą płaskorzeźb był
Paweł Maliński3, pierwszy profesor rzeźby na wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu War-
szawskiego, a inicjatorem pomnika grochowskiego był Stanisław Staszic.
Pierwsze wzmianki o tym pomniku pochodzą z początku w. XX.4 Bliżej zainteresował
się nim Aleksander Kraushar5, publikując jego protokół erekcyjny i wiele ilustracji, przedsta-
wiających obelisk drogowy i modele gipsowe płaskorzeźb. Pomnik był restaurowany w r.
1896, a w r. 1904 został przekazany miastu przez władze drogowe wraz z otaczającym go
terenem, na którym miał powstać park grochowski6.
Jest to niezwykły pomnik wystawiony nie dla sławy wojennych zwycięstw, lecz ku chwale
pracy robotników, których trud stwarza dobro dla wszystkich. Ten Pomnik Pracy zadziwia
1 Spis gipsów zabranych z Uniwersytetu J. P., Archiwum Muzeum Narodowego w Warszawie.
2 „Spis Bustów i rozmaitych Figur znayduiących się pod Dozorem Profesora Blanka Królewsko Warszaw-
skiego Uniwersytetu“. Dział Dokumentacji Muzeum Narodowego w Warszawie.
3 K. W. Wójcicki, Cmentarz powązkowski pod Warszawą. Warszawa 1855, t. III, s. 204.
4 Posąg drogowy, wycinek z nieokreślonego czasopisma z lipca 1900, w tekach Przy borowskiego w Ar-
chiwum Miejskim m. st. Warszawy, tom XIII, s. 48; Rocznica wielkiego traktu, art. z 1903 r., j. w., tom XX,
s. 87; Osiemdziesięciolecie traktu warszawsko brzeskiego (dłuższy artykuł z reprodukcją pomnika i dwóch
medali). Tyg. Illustr. 1903, pół. II, s. 817.
5 A. Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk. Warszawa 1900, t. VI, s. 163, 427—429.
Aneks, ryciny s. 151, 153, 155, 157, 159 i 161.
6 Park w Grochówie, art. z 1904 r.; Teki Przyborowskiego, j. w., t. XXI.
381
REALISTYCZNE RZEŹBY PAWŁA MALIŃSKIEGO
NA POMNIKU PRACY
W
YY zbiorze rzeźb gipsowych Muzeum Narodowego, który do r. 1939 należał do Uniwer-
sytetu Warszawskiego, a podczas okupacji został przez Muzeum Narodowe uchroniony przed
całkowitym zniszczeniem1, znajduje się sześć płaskorzeźb przedstawiających pracę robotni-
ków i panoramę Warszawy. Trzy rzeźby są uszkodzone tak, że pozostały tylko ich dolne
połowy i to z odbiciami. Są to modele, według których odlane zostały z żelaza płaskorzeźby
znajdujące się na pomniku w Warszawie przy ul. Grochowskiej. W Muzeum Narodowym są
nie wszystkie modele do tego pomnika. Katedra rzeźby przy Uniwersytecie Królewskim
w Warszawie otrzymała bowiem w r. 1826 w darze od Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów
piętnaście „modeli gipsowych, płaskorzeźb i modeli od pomnika przy budowie bitej drogi
Brzesko Litewskiej ustawionych“, które zostały włączone do gliptoteki rzeźb i odlewów gip-
sowych przekazanych Uniwersytetowi po Stanisławie Auguście2. Twórcą płaskorzeźb był
Paweł Maliński3, pierwszy profesor rzeźby na wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu War-
szawskiego, a inicjatorem pomnika grochowskiego był Stanisław Staszic.
Pierwsze wzmianki o tym pomniku pochodzą z początku w. XX.4 Bliżej zainteresował
się nim Aleksander Kraushar5, publikując jego protokół erekcyjny i wiele ilustracji, przedsta-
wiających obelisk drogowy i modele gipsowe płaskorzeźb. Pomnik był restaurowany w r.
1896, a w r. 1904 został przekazany miastu przez władze drogowe wraz z otaczającym go
terenem, na którym miał powstać park grochowski6.
Jest to niezwykły pomnik wystawiony nie dla sławy wojennych zwycięstw, lecz ku chwale
pracy robotników, których trud stwarza dobro dla wszystkich. Ten Pomnik Pracy zadziwia
1 Spis gipsów zabranych z Uniwersytetu J. P., Archiwum Muzeum Narodowego w Warszawie.
2 „Spis Bustów i rozmaitych Figur znayduiących się pod Dozorem Profesora Blanka Królewsko Warszaw-
skiego Uniwersytetu“. Dział Dokumentacji Muzeum Narodowego w Warszawie.
3 K. W. Wójcicki, Cmentarz powązkowski pod Warszawą. Warszawa 1855, t. III, s. 204.
4 Posąg drogowy, wycinek z nieokreślonego czasopisma z lipca 1900, w tekach Przy borowskiego w Ar-
chiwum Miejskim m. st. Warszawy, tom XIII, s. 48; Rocznica wielkiego traktu, art. z 1903 r., j. w., tom XX,
s. 87; Osiemdziesięciolecie traktu warszawsko brzeskiego (dłuższy artykuł z reprodukcją pomnika i dwóch
medali). Tyg. Illustr. 1903, pół. II, s. 817.
5 A. Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk. Warszawa 1900, t. VI, s. 163, 427—429.
Aneks, ryciny s. 151, 153, 155, 157, 159 i 161.
6 Park w Grochówie, art. z 1904 r.; Teki Przyborowskiego, j. w., t. XXI.
381