DOI Heft:
Narodowna Galeria Sztuki Polskiej
DOI Artikel:Markiewicz, Maria: Ze studiów nad arrasami flamandzkimi z pierwszej połowy XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17140#0419
Maria Markiewicz
ZE STUDIÓW NAD ARRASAMI FLAMANDZKIMI
Z PIERWSZEJ POŁOWY XVI WIEKU1
\Y7
V V zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się dwa arrasy z początku
XVI wieku, tworzące w połączeniu z dwoma zaginionymi w czasie działań wojennych2
ciekawy zespół.
Zespół ten jest interesujący nie tylko ze względu na jego wartości artystyczne i przyna-
leżność do złotego okresu najprzedniejszych manufaktur brukselskich oraz ścisłe związki
łączące go z twórczością wybitnych artystów niderlandzkich — ale również i przez to, że na
tych czterech przykładach można prześledzić wiele zasadniczych przemian, które dokonały
się w pierwszym 30-leciu XVI wieku w sztuce niderlandzkiej, a szczególnie w twórczości
arrasowej.
Arrasy te, jak dotąd nie opracowane, zostały jedynie ogólnikowo opisane i określone
hez podania autorów, którzy je projektowali3.
Zadaniem niniejszego artykułu jest nie tylko dokładne ich określenie, ale również pod-
niesienie niektórych istotnych zagadnień, związanych bezpośrednio z twórczością artystów,
którzy projektowali te arrasy.
Arrasy, które na północy pozbawionej jasnego światła południa odgrywały rolę fresków,
były obrazami wyraźnymi w linii i barwie, grającej na załamaniach błyskiem złota i jedwa-
biu; zależnie od czasu spełniały one bądź zadanie dydaktyczne, bądź w różnoraki sposób
sławiły możnych. W wielkich cyklach snuły opowieści z historii współczesnej czy starożytnej,
bawiły romansem dworskim lub intrygowały świadomie zawiłą treścią, zastępując książkę
lub teatr — nade wszystko jednak spełniały zawsze zadanie dekoracyjne nie tracąc przy
tym nic ze swej monumentalności.
1 Artykuł ten jest częścią większej pracy o arrasach z początku XVI w. znajdujących się w zbiorach
polskich.
2 Arrasy te, wywiezione z Muzeum Narodowego w Warszawie przez wojska hitlerowskie zaginęły i dziś
mogą być tylko opracowane na podstawie fotografii zachowanych w archiwum fotograficznym Muzeum Naro-
dowego w Warszawie.
3 E. Molinier, Collection du Château de Gołuchów. Objets d’art du Moyen-Age et de la Renaissance,
Paris 1903, nry 411, 412, 413, 414 bez ilustracji; Straty wojenne zbiorów polskich w dziedzinie rzemiosła arty-
stycznego, praca zbiorowa — M. Markiewicz, Tkaniny dekoracyjne. Warszawa 1953, str. 53, 54, nr kat. 1,
2 i ilustracje — Tabl. 125, 126.
411
ZE STUDIÓW NAD ARRASAMI FLAMANDZKIMI
Z PIERWSZEJ POŁOWY XVI WIEKU1
\Y7
V V zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się dwa arrasy z początku
XVI wieku, tworzące w połączeniu z dwoma zaginionymi w czasie działań wojennych2
ciekawy zespół.
Zespół ten jest interesujący nie tylko ze względu na jego wartości artystyczne i przyna-
leżność do złotego okresu najprzedniejszych manufaktur brukselskich oraz ścisłe związki
łączące go z twórczością wybitnych artystów niderlandzkich — ale również i przez to, że na
tych czterech przykładach można prześledzić wiele zasadniczych przemian, które dokonały
się w pierwszym 30-leciu XVI wieku w sztuce niderlandzkiej, a szczególnie w twórczości
arrasowej.
Arrasy te, jak dotąd nie opracowane, zostały jedynie ogólnikowo opisane i określone
hez podania autorów, którzy je projektowali3.
Zadaniem niniejszego artykułu jest nie tylko dokładne ich określenie, ale również pod-
niesienie niektórych istotnych zagadnień, związanych bezpośrednio z twórczością artystów,
którzy projektowali te arrasy.
Arrasy, które na północy pozbawionej jasnego światła południa odgrywały rolę fresków,
były obrazami wyraźnymi w linii i barwie, grającej na załamaniach błyskiem złota i jedwa-
biu; zależnie od czasu spełniały one bądź zadanie dydaktyczne, bądź w różnoraki sposób
sławiły możnych. W wielkich cyklach snuły opowieści z historii współczesnej czy starożytnej,
bawiły romansem dworskim lub intrygowały świadomie zawiłą treścią, zastępując książkę
lub teatr — nade wszystko jednak spełniały zawsze zadanie dekoracyjne nie tracąc przy
tym nic ze swej monumentalności.
1 Artykuł ten jest częścią większej pracy o arrasach z początku XVI w. znajdujących się w zbiorach
polskich.
2 Arrasy te, wywiezione z Muzeum Narodowego w Warszawie przez wojska hitlerowskie zaginęły i dziś
mogą być tylko opracowane na podstawie fotografii zachowanych w archiwum fotograficznym Muzeum Naro-
dowego w Warszawie.
3 E. Molinier, Collection du Château de Gołuchów. Objets d’art du Moyen-Age et de la Renaissance,
Paris 1903, nry 411, 412, 413, 414 bez ilustracji; Straty wojenne zbiorów polskich w dziedzinie rzemiosła arty-
stycznego, praca zbiorowa — M. Markiewicz, Tkaniny dekoracyjne. Warszawa 1953, str. 53, 54, nr kat. 1,
2 i ilustracje — Tabl. 125, 126.
411