DOI Heft:
Narodowna Galeria Sztuki Polskiej
DOI Artikel:Chojnacka, Halina: Puchar hetmana Sieniawskiego jako dokument działalności manufaktury szklanej w Polsce w wieku XVIII
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17140#0449
Halina Chojnacka
PUCHAR HETMANA SIENIAWSKIEGO JAKO
DOKUMENT DZIAŁALNOŚCI MANUFAKTURY SZKLANEJ
W POLSCE W WIEKU XVIII
W
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się duży zespół szkieł przy-
pisywanych wytwórczości polskiej. Wśród nich zwraca uwagę grupa pucharów, zdobionych
szlifem i rżnięciem, które sądząc z ich cech stylowych oraz z treści przedstawień heraldycznych,
sięgają głęboko w pierwszą połowę w. XVIII. Jednolity charakter zabytków świadczy o istnie-
niu wówczas w Polsce odrębnego środowiska w zakresie artystycznego rzemiosła szklarskiego.
Charakter zespołu różni się przy tym wyraźnie od sprecyzowanego już częściowo w nauce
typu wytwórczości manufaktur radziwiłłowskich w Urzeczu i Nalibokach1.
Do omawianej grupy przybył w okresie okupacji puchar dużych rozmiarów (wys. około
30 cm bez nakrywy), którego dekoracja rżnięta przedstawia z jednej strony herb Leliwa
z buławami hetmańskimi wśród armatury (il. 1) z drugiej zaś strony widnieje napis: VIVAT
Illmus ac Excelmus Dńus Adamus Nicolaus â Granów Sieniąwski Cornes in / Szkłow et
Mÿsz Castellanus Cracoviensis / Supremus Exercituunt Regni [ !] Poloniae / Dux Leopoliensis
Generalis Lubaczo [/] viensis Rohatinensis Striensis Piasecniensis / & c Capitaneus Erector
et Fundatur [!] Manu / Facturae Cristalliano / Ao Dni. 1722.2 (il. 2).
Pod względem formy, zarówno w kształcie jak i dekoracji puchar nie przedstawia osobli-
wości — stanowi jeden z wielu przykładów wytwórczości polskiej, reprezentowanej w dzisiej-
szych zbiorach i dawnych publikacjach. Jego dość wysoka czara, nieco rozchylająca się ku gó-
rze, u nasady lekko wydęta, osadzona jest na trzonie w postaci tralki zdublowanej gałką,
1 A. Jels ki. Wiadomość historyczna o fabryce szkieł i zwierciadeł ozdobnych w Urzeczu Radziwiłłowskiem
na Litwie. Kraków 1899. Nadbitka ze sprawozdań Kom. Hist. Szt. t. VI; K. Buczkowski, Szkła polskie i z Pol-
ską związane (w druku).
Historyczno-gospodarczą monografię Urzecza przygotowuje do druku dr Z. Kamieńska, przy czym jako
fragment tej pracy ukazał się artykuł: Fachowcy cudzoziemscy w manufakturach magnackich XVIII w.
(Manufaktura Urzecka Radziwiłłów). Przegląd Historyczny 1952, z. 3—4, s. 518—525.
Wyczerpujący wybór źródeł dotyczący manufaktury w Nalibokach wraz z krótkim opracowaniem z punktu
widzenia ekonomicznego opublikowała B. Smoleńska. Materiały do dziejów huty szklanej w Nalibokach
z XVIII wieku. Teki Archiwalne, I, Warszawa 1953, s. 79—147.
2 Jest to jeden z nielicznych obiektów zakupionych przez Muzeum w czasie okupacji. Nabyty został dzięki
staraniom mgr Stefana Kozakiewicza i kustosza Stanisława Gebethnera ze względu na wielkie znaczenie doku-
mentarne. Nr inw. 157499 MN.
441
PUCHAR HETMANA SIENIAWSKIEGO JAKO
DOKUMENT DZIAŁALNOŚCI MANUFAKTURY SZKLANEJ
W POLSCE W WIEKU XVIII
W
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się duży zespół szkieł przy-
pisywanych wytwórczości polskiej. Wśród nich zwraca uwagę grupa pucharów, zdobionych
szlifem i rżnięciem, które sądząc z ich cech stylowych oraz z treści przedstawień heraldycznych,
sięgają głęboko w pierwszą połowę w. XVIII. Jednolity charakter zabytków świadczy o istnie-
niu wówczas w Polsce odrębnego środowiska w zakresie artystycznego rzemiosła szklarskiego.
Charakter zespołu różni się przy tym wyraźnie od sprecyzowanego już częściowo w nauce
typu wytwórczości manufaktur radziwiłłowskich w Urzeczu i Nalibokach1.
Do omawianej grupy przybył w okresie okupacji puchar dużych rozmiarów (wys. około
30 cm bez nakrywy), którego dekoracja rżnięta przedstawia z jednej strony herb Leliwa
z buławami hetmańskimi wśród armatury (il. 1) z drugiej zaś strony widnieje napis: VIVAT
Illmus ac Excelmus Dńus Adamus Nicolaus â Granów Sieniąwski Cornes in / Szkłow et
Mÿsz Castellanus Cracoviensis / Supremus Exercituunt Regni [ !] Poloniae / Dux Leopoliensis
Generalis Lubaczo [/] viensis Rohatinensis Striensis Piasecniensis / & c Capitaneus Erector
et Fundatur [!] Manu / Facturae Cristalliano / Ao Dni. 1722.2 (il. 2).
Pod względem formy, zarówno w kształcie jak i dekoracji puchar nie przedstawia osobli-
wości — stanowi jeden z wielu przykładów wytwórczości polskiej, reprezentowanej w dzisiej-
szych zbiorach i dawnych publikacjach. Jego dość wysoka czara, nieco rozchylająca się ku gó-
rze, u nasady lekko wydęta, osadzona jest na trzonie w postaci tralki zdublowanej gałką,
1 A. Jels ki. Wiadomość historyczna o fabryce szkieł i zwierciadeł ozdobnych w Urzeczu Radziwiłłowskiem
na Litwie. Kraków 1899. Nadbitka ze sprawozdań Kom. Hist. Szt. t. VI; K. Buczkowski, Szkła polskie i z Pol-
ską związane (w druku).
Historyczno-gospodarczą monografię Urzecza przygotowuje do druku dr Z. Kamieńska, przy czym jako
fragment tej pracy ukazał się artykuł: Fachowcy cudzoziemscy w manufakturach magnackich XVIII w.
(Manufaktura Urzecka Radziwiłłów). Przegląd Historyczny 1952, z. 3—4, s. 518—525.
Wyczerpujący wybór źródeł dotyczący manufaktury w Nalibokach wraz z krótkim opracowaniem z punktu
widzenia ekonomicznego opublikowała B. Smoleńska. Materiały do dziejów huty szklanej w Nalibokach
z XVIII wieku. Teki Archiwalne, I, Warszawa 1953, s. 79—147.
2 Jest to jeden z nielicznych obiektów zakupionych przez Muzeum w czasie okupacji. Nabyty został dzięki
staraniom mgr Stefana Kozakiewicza i kustosza Stanisława Gebethnera ze względu na wielkie znaczenie doku-
mentarne. Nr inw. 157499 MN.
441