DOI Heft:
Narodowna Galeria Sztuki Polskiej
DOI Artikel:Kopydłowski, Bogusław: Uwagi o złotnictwie warszawskim okresu Oświecenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17140#0477
Bogusław Kopydłowski
UWAGI O ZŁOTNICTWIE WARSZAWSKIM
OKRESU OŚWIECENIA
7
JL-j biory zabytków złotniczych Muzeum Narodowego w Warszawie liczą przeszło cztery
tysiące pozycji, powstałych w okresie od IX do początku w. XX. Wśród nich znajduje się duża
liczba wyrobów złotników warszawskich z wieku XVII, XVIII i XIX, wynosząca około
200 sztuk. Okres Oświecenia reprezentują tu 83 zabytki. Niektóre z nich są przedmiotem
niniejszego artykułu.
Dotychczas nie ustalono w wystarczający sposób kryteriów pozwalających na stwierdzenie
warszawskiego pochodzenia wyrobów złotniczych. Bardzo ogólnikowo wypowiedział się na
ten temat Lepszy w swej pracy, jedynej jeśli chodzi o całokształt działalności złotników
polskich1. Dzisiaj, dysponując dość znaczną liczbą dzieł warszawskich, zgromadzonych
w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, można pokusić się o skorygowanie lub
uzupełnienie informacji zawartych w publikacji Lepszego.
W pierwszej połowie w. XVIII na terenie cechu warszawskich złotników tolerowana była
pewna dowolność w sygnowaniu przedmiotów i przypuszczać należy, że nie kładziono wtedy
większego nacisku na kontrolę jakości srebra2. Zachowały się z tego okresu zabytki nie posia-
dające żadnych sygnatur oraz dzieła znaczone inicjałami imiennymi. Wymienić tu należy
srebrną szkatułę z r. 1710, mieszczącą w sobie przybory do pisania. Nakrywę jej zdobi ryty
herb Warszawy. Ofiarował ją radzie miejskiej podskarbi i rajca Wilhelm Czamer, jak głosi
o tym napis wyryty na odwrotnej stronie nakrywy. Dzieło to nie posiada żadnej sygnatury3
(il. 2 i 3). Natomiast w r. 1726, złotnik warszawski Antoni Mietelski wykonał również dla
rady miejskiej konew srebrną z „Syreną“ na nakrywie, sygnując ją dwukrotnie puncą złożoną
z liter AM w prostokątnym polu. Napis punktowany na dnie konwi wyjaśnia, że przedmiot
1 L. Lepszy, Przemysł złotniczy w Polsce. Kraków 1933, s. 288—326.
2 L. Lepszy, j.w., s. 298.
3 Szkatuła, srebro. Wys. 12 cm, dł. 37,5 cm, szer. 25 cm. Nr inw. 42994 M. N. Na wewnętrznej stronie
nakrywy znajduje się następujący napis wyryty kursywą: „Decori Mensae Consularis. / Sub Proconsulatu Nobilis
et Spectabilis Jacobi Schulcendorf. / Fieri me Fecit: / Nobilis et Spectabilis Vilhelmus Czamer Consul et Thes-
aurarus. / Civitatis Antiqode Varsaviae. / Protuns nbli et Honorato Andrea Knabe Archiscabino. / Honorato Joannę
Nakin femore Viginti Viro. / Nec Non. / Honorato Joannę Gicler Scabono. / Famato Aoamo Głowacki Viginti
Viro. / Oeconomis. / Die. 12 Mensis February. / Anno 1710.“
469
UWAGI O ZŁOTNICTWIE WARSZAWSKIM
OKRESU OŚWIECENIA
7
JL-j biory zabytków złotniczych Muzeum Narodowego w Warszawie liczą przeszło cztery
tysiące pozycji, powstałych w okresie od IX do początku w. XX. Wśród nich znajduje się duża
liczba wyrobów złotników warszawskich z wieku XVII, XVIII i XIX, wynosząca około
200 sztuk. Okres Oświecenia reprezentują tu 83 zabytki. Niektóre z nich są przedmiotem
niniejszego artykułu.
Dotychczas nie ustalono w wystarczający sposób kryteriów pozwalających na stwierdzenie
warszawskiego pochodzenia wyrobów złotniczych. Bardzo ogólnikowo wypowiedział się na
ten temat Lepszy w swej pracy, jedynej jeśli chodzi o całokształt działalności złotników
polskich1. Dzisiaj, dysponując dość znaczną liczbą dzieł warszawskich, zgromadzonych
w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, można pokusić się o skorygowanie lub
uzupełnienie informacji zawartych w publikacji Lepszego.
W pierwszej połowie w. XVIII na terenie cechu warszawskich złotników tolerowana była
pewna dowolność w sygnowaniu przedmiotów i przypuszczać należy, że nie kładziono wtedy
większego nacisku na kontrolę jakości srebra2. Zachowały się z tego okresu zabytki nie posia-
dające żadnych sygnatur oraz dzieła znaczone inicjałami imiennymi. Wymienić tu należy
srebrną szkatułę z r. 1710, mieszczącą w sobie przybory do pisania. Nakrywę jej zdobi ryty
herb Warszawy. Ofiarował ją radzie miejskiej podskarbi i rajca Wilhelm Czamer, jak głosi
o tym napis wyryty na odwrotnej stronie nakrywy. Dzieło to nie posiada żadnej sygnatury3
(il. 2 i 3). Natomiast w r. 1726, złotnik warszawski Antoni Mietelski wykonał również dla
rady miejskiej konew srebrną z „Syreną“ na nakrywie, sygnując ją dwukrotnie puncą złożoną
z liter AM w prostokątnym polu. Napis punktowany na dnie konwi wyjaśnia, że przedmiot
1 L. Lepszy, Przemysł złotniczy w Polsce. Kraków 1933, s. 288—326.
2 L. Lepszy, j.w., s. 298.
3 Szkatuła, srebro. Wys. 12 cm, dł. 37,5 cm, szer. 25 cm. Nr inw. 42994 M. N. Na wewnętrznej stronie
nakrywy znajduje się następujący napis wyryty kursywą: „Decori Mensae Consularis. / Sub Proconsulatu Nobilis
et Spectabilis Jacobi Schulcendorf. / Fieri me Fecit: / Nobilis et Spectabilis Vilhelmus Czamer Consul et Thes-
aurarus. / Civitatis Antiqode Varsaviae. / Protuns nbli et Honorato Andrea Knabe Archiscabino. / Honorato Joannę
Nakin femore Viginti Viro. / Nec Non. / Honorato Joannę Gicler Scabono. / Famato Aoamo Głowacki Viginti
Viro. / Oeconomis. / Die. 12 Mensis February. / Anno 1710.“
469