Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2.1957)

Jan Białostocki

GUERCINO I JEGO ŚW. FRANCISZEK Z ANIOŁEM GRAJĄCYM

storii malarstwa jest los Guercina, jako że ów artysta, pokazawszy na początku najpiękniejsze
walory rasowego malarza, doszedłszy za młodu jeszcze do pewnego zwrotnego punktu swego
życia, nagle zrezygnował ze swych talentów aby gonić — z wielką dla swej sztuki szkodą —
za manierą innego malarza".

Tak charakteryzował w r. 1920 tę rzadką istotnie w dziejach malarstwa ewolucję
Guercina jeden z jego wnikliwych badaczy Matteo Marangoni1. Pisał on wówczas, że „dziś
jeszcze (tzn. w 1920) bardziej znana i jako najbardziej reprezentatywna ceniona jest nie
piękna jego twórczość młodzieńcza, lecz maniera późniejszego okresu, gdy malarz zrezygno-
wał ze swej indywidualności naśladując swego słynnego rywala — Guido Reniego"1 2.

Artykuł Marangoniego, zatytułowany „II Vero Guercino" („Guercino prawdziwy"),
miał na celu rehabilitację wczesnego okresu malarza, zwrócenie uwagi na walory dzieł mło-
dzieńczych, uchodzących uwagi tych, dla których typowym Guercinem był Guercino późny.
Nieznajomość dzieł młodzieńczych Guercina powodowała bowiem, że malarz sławiony nie-
gdyś właśnie za swą „manierę klasyczną", w początkach XX wieku uznany był za nieorygi-
nalnego naśladowcę wybitniejszych, choć również nieciekawych eklektyków.

Nowsze badania zwróciły uwagę na ową wczesną fazę malarstwa Guercina, a Marangoni
dowodził, że właśnie ten okres jest najlepszym jego okresem, że co więcej, obrazy młodzieńcze
ukazują nam — i tylko one — Guercina prawdziwego. Zagadnieniu przemiany stylistycznej
w malarstwie Guercina poświęcił ostatnio duże i pogłębione studium angielski historyk ma-
larstwa Denis Mahoń3 *.

Autor ten poddał gruntownej analizie zarówno dzieła Guercina, jak i teksty pisarzy
„Seicenta", którzy zajmowali się sztuką i jej teorią; Mahoń starał się stwierdzić, kiedy nastąpił
zasadniczy zwrot w twórczości Guercina oraz jakie były jego powody.

1 M. Marangoni, Il vero Guercino. Dedalo I, 1920, s. 17—40 i 133—142; ten sam tekst rozszerzony:

II Guercino. Firenze 1920 oraz przedrukowany w Arte Barocca: Revisioni Critiche. Firenze 1927. Cytuję wedle
tego wydania, s. 69. (II wyd. tej publikacji: 1953).

3 D. Mahoń, Guercino’s Change of Style: Its Nature and Origins. Ogł. w książce Studies in Seicento Art

and Theory (Studies of the Warburg Institute, vol. 16). London 1947, s. 9—108.

Uwagi na marginesie warszawskiej wersji obrazu

pouczających i jednocześnie najbardziej opłakanych wydarzeń w hi-

l

681