DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Stefańską, Hanna; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Fragment sarkofagu ze sceną zaślubin z Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19549#0111
Hanna Stefańska
FRAGMENT SARKOFAGU ZE SCENĄ ZAŚLUBIN Z MUZEUM
NARODOWEGO W WARSZAWIE
W
T T śród kolekcji fragmentów sarkofagów rzymskich, znajdujących się w Muzeum Narodowym
w Warszawie, należy wyróżnić fragment ze sceną dextrarum iunctio, która nie tylko ze względu
na swoją tematykę, ale także i na sposób w jaki została przedstawiona, zasługuje na wnikliwe
omówienie.
Dextrarum iunctio w pogańskiej i chrześcijańskiej ikonografii rzymskiej występuje na po-
mnikach nagrobnych już od ostatnich dziesięcioleci Republiki aż do V w. n.e. włącznie1. Naj-
starsze sceny, zwane potocznie zaślubinami, przedstawiają dwóch głównych uczestników, tj.
nowożeńców, w momencie podawania sobie prawych rąk. Taka grupa, niekiedy w otoczeniu
najbliższych osób, znajduje swoją kontynuację na późniejszych stelach, ołtarzach lub urnach
ciałopalnych nie tylko z terenu Italii, ale także z zachodnich prowincji Imperium Rzymskiego.
Przez dwa pierwsze wieki Cesarstwa scenę tę niejednokrotnie otaczają zwisające girlandy
kwietne, a za tło służy fronton aediculi symbolizujący, być może, bramę Hadesu lub wejście
do grobowca rodzinnego2.
Od początków II w., kiedy ołtarze i urny schodzą w rzędzie zabytków sepulkralnych na plan
drugi, dextrarum iunctio zaczyna zdobić ściany sarkofagów. Odtąd parze małżeńskiej towa-
rzyszyć będą orszaki ślubne lub postacie mitologiczne, jak geniusze śmierci, yictorie, pory roku
czy dioskurowie — obejmujące jakby pieczę nad nią i przypominające alegorycznie o konieczności
chwilowej rozłąki3.
1 Por. płaskorzeźba nagrobna z Muzeum Watykańskiego (W. A m e 1 u n g, Die Sculpturen des Vaticanischen
Museums. 1.1, Berlin 1903, tabl. XXV, Galeria Lapidaria 80a), grupa sepulkralna tzw. Cato i Porcia (W. Am e-
1 u n g, jw., t. II, Berlin 1908, tabl. LXV, Sala dei Busti 388) oraz fragment reliefu nagrobnego nr 80728 z Museo
Nationale Romano. Dla zabytków z V w. n.e. por. J. W i 1 p e r t, I sarcofagi cristiani antichi. 1.1, Roma 1929,
tabl. XVI, 4, LXXIV, 5, CLVI.
2 W. Altman, Die rómische Grabaltare der Kaiserzeit. Berlin 1909, s. 154, il. 125, 126.
3 G. L i p p o 1 d, Die Sculpturen des Vaticanischen Museums. t. III,, Berlin 1926, tabl. XXX, Sala delie
Muse 522; I. Scott R y b e r g, Rites of the State Religion in Roman Art. Roma 1955, tabl. LIX, 93, 94, 95.
107
FRAGMENT SARKOFAGU ZE SCENĄ ZAŚLUBIN Z MUZEUM
NARODOWEGO W WARSZAWIE
W
T T śród kolekcji fragmentów sarkofagów rzymskich, znajdujących się w Muzeum Narodowym
w Warszawie, należy wyróżnić fragment ze sceną dextrarum iunctio, która nie tylko ze względu
na swoją tematykę, ale także i na sposób w jaki została przedstawiona, zasługuje na wnikliwe
omówienie.
Dextrarum iunctio w pogańskiej i chrześcijańskiej ikonografii rzymskiej występuje na po-
mnikach nagrobnych już od ostatnich dziesięcioleci Republiki aż do V w. n.e. włącznie1. Naj-
starsze sceny, zwane potocznie zaślubinami, przedstawiają dwóch głównych uczestników, tj.
nowożeńców, w momencie podawania sobie prawych rąk. Taka grupa, niekiedy w otoczeniu
najbliższych osób, znajduje swoją kontynuację na późniejszych stelach, ołtarzach lub urnach
ciałopalnych nie tylko z terenu Italii, ale także z zachodnich prowincji Imperium Rzymskiego.
Przez dwa pierwsze wieki Cesarstwa scenę tę niejednokrotnie otaczają zwisające girlandy
kwietne, a za tło służy fronton aediculi symbolizujący, być może, bramę Hadesu lub wejście
do grobowca rodzinnego2.
Od początków II w., kiedy ołtarze i urny schodzą w rzędzie zabytków sepulkralnych na plan
drugi, dextrarum iunctio zaczyna zdobić ściany sarkofagów. Odtąd parze małżeńskiej towa-
rzyszyć będą orszaki ślubne lub postacie mitologiczne, jak geniusze śmierci, yictorie, pory roku
czy dioskurowie — obejmujące jakby pieczę nad nią i przypominające alegorycznie o konieczności
chwilowej rozłąki3.
1 Por. płaskorzeźba nagrobna z Muzeum Watykańskiego (W. A m e 1 u n g, Die Sculpturen des Vaticanischen
Museums. 1.1, Berlin 1903, tabl. XXV, Galeria Lapidaria 80a), grupa sepulkralna tzw. Cato i Porcia (W. Am e-
1 u n g, jw., t. II, Berlin 1908, tabl. LXV, Sala dei Busti 388) oraz fragment reliefu nagrobnego nr 80728 z Museo
Nationale Romano. Dla zabytków z V w. n.e. por. J. W i 1 p e r t, I sarcofagi cristiani antichi. 1.1, Roma 1929,
tabl. XVI, 4, LXXIV, 5, CLVI.
2 W. Altman, Die rómische Grabaltare der Kaiserzeit. Berlin 1909, s. 154, il. 125, 126.
3 G. L i p p o 1 d, Die Sculpturen des Vaticanischen Museums. t. III,, Berlin 1926, tabl. XXX, Sala delie
Muse 522; I. Scott R y b e r g, Rites of the State Religion in Roman Art. Roma 1955, tabl. LIX, 93, 94, 95.
107