DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Gołgowski, Tadeusz: Z problematyki ikonografii biskupów Pachoras
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19549#0180
na dokładne odtworzenie oficjalnego stroju tych nubijskich dostojników Kościoła. Sześć spośród
nich — najlepiej zachowanych stanowi podstawę badań. Są to portrety biskupów — Kyrosa,
Petrosa, Joannesa, Marianosa i Georgiosa. Portrety biskupie malowane były wkrótce po objęciu
przez nich władzy biskupiej, gdyż wg świadectwa Jana z Efezu3 zalecenie namalowania swego
portretu w kościele katedralnym należało do obowiązków każdego nowoobranego biskupa.
Ponieważ niektórzy biskupi piastowali swą godność przez dość długi okres (o czym świadczy
lista biskupów) sprawa datowania portretu ma znaczenie przy uściślaniu datowania innych
malowideł i określaniu etapów rozwoju malarstwa w Faras. Wszystkie przedstawienia biskupów
Pachoras są dokładnie datowane na podstawie4:
a) listy biskupów — zawierającej ich imiona i lata episkopatu,
b) legend do malowideł — wyjaśniających, kto jest na nich sportretowany,
c) stel nagrobnych biskupów,
d) licznych graffiti w Katedrze — wymieniających imiona biskupów,
e) wg warstw tynku i etapów rozwojowych malarstwa w Faras. Najwcześniejszy zidenty-
fikowany portret przedstawiający biskupa Kyrosa zmarłego w 902 r. pochodzi z X w., najstarszy
przedstawiający biskupa Georgiosa zmarłego w 1097 r., z XI w.
Malowidła faraskie w porównaniu z analogicznymi przedstawieniami z innych kościołów
Nubii5 (Tamit, Abd el-Gadir) czy tzw. Rivergate Church6 w Faras pozwalają nam poznać ofi-
cjalny strój wysokich dostojników Kościoła w Nubii w stopniu całkowicie dokładnym. Dążąc
do ustalenia oficjalnego stroju noszonego przez biskupów Pachoras dysponujemy dość szczup-
łym materiałem porównawczym, szczególnie jeśli chodzi o wschodnie szaty liturgiczne. W za-
sadzie są to źródła dwojakiego rodzaju—filologiczne i ikonograficzne. Do pierwszej kategorii
zaliczyć należy przekazy liturgiczne — bizantyjskie, koptyjskie, abisyńskie, do drugiej zaś przed-
stawienia szat liturgicznych na malowidłach i mozaikach w bazylikach i kościołach chrześci-
jańskich, miniatury we wschodnich kodeksach oraz przedstawienia na ceramice malowanej
lub w drobnej plastyce.
Na podstawie powyższych źródeł możemy ustalić oficjalny strój liturgiczny biskupów
Pachoras. Składał się on z następujących szat:
STt^apiov (łac. alba).
^ Jan z Efezu 3, 1, 11; 36, 2, 27.
4 Problem datowania malowideł faraskich według etapów rozwojowych malarstwa w Faras por. K. Mi-
chałowski, Die wichtigsten Entwicklungsetappen der Wandmalerei in Faras. [w:] Christentum am Nil,
Recklinghausen 1964, s. 79—91 ;K. Michałowski, Die Kathedrale aus dem Wustesand. Benzinger Verlag,
Ziirich 1966 rozdział VI; Problem chronologii biskupów Pachoras por. S. Jakobielski, Listę des eveques
de Pakhoras. Etudes et Travaux, III, 1966, s. 152—170.
5 TAMIT — U. Monneret de V i 11 a r d, La Nubia Medieovale. Cairo 1935—1957, tabl. CLIII.
ABD EL GADIR — F. LI. Griffith, Liverpool Annales of Archaeology and Anthropology, XV, 1928,
tabl. XXXIV; Monneret de Vi 11 ard, jw., tabl. CL.
" Griffith, jw., XIII, 1926, tabl. LV; P. L. S hinnie, Medieval Nubia. Chartum 1954, s. 11., il. 4.
176
nich — najlepiej zachowanych stanowi podstawę badań. Są to portrety biskupów — Kyrosa,
Petrosa, Joannesa, Marianosa i Georgiosa. Portrety biskupie malowane były wkrótce po objęciu
przez nich władzy biskupiej, gdyż wg świadectwa Jana z Efezu3 zalecenie namalowania swego
portretu w kościele katedralnym należało do obowiązków każdego nowoobranego biskupa.
Ponieważ niektórzy biskupi piastowali swą godność przez dość długi okres (o czym świadczy
lista biskupów) sprawa datowania portretu ma znaczenie przy uściślaniu datowania innych
malowideł i określaniu etapów rozwoju malarstwa w Faras. Wszystkie przedstawienia biskupów
Pachoras są dokładnie datowane na podstawie4:
a) listy biskupów — zawierającej ich imiona i lata episkopatu,
b) legend do malowideł — wyjaśniających, kto jest na nich sportretowany,
c) stel nagrobnych biskupów,
d) licznych graffiti w Katedrze — wymieniających imiona biskupów,
e) wg warstw tynku i etapów rozwojowych malarstwa w Faras. Najwcześniejszy zidenty-
fikowany portret przedstawiający biskupa Kyrosa zmarłego w 902 r. pochodzi z X w., najstarszy
przedstawiający biskupa Georgiosa zmarłego w 1097 r., z XI w.
Malowidła faraskie w porównaniu z analogicznymi przedstawieniami z innych kościołów
Nubii5 (Tamit, Abd el-Gadir) czy tzw. Rivergate Church6 w Faras pozwalają nam poznać ofi-
cjalny strój wysokich dostojników Kościoła w Nubii w stopniu całkowicie dokładnym. Dążąc
do ustalenia oficjalnego stroju noszonego przez biskupów Pachoras dysponujemy dość szczup-
łym materiałem porównawczym, szczególnie jeśli chodzi o wschodnie szaty liturgiczne. W za-
sadzie są to źródła dwojakiego rodzaju—filologiczne i ikonograficzne. Do pierwszej kategorii
zaliczyć należy przekazy liturgiczne — bizantyjskie, koptyjskie, abisyńskie, do drugiej zaś przed-
stawienia szat liturgicznych na malowidłach i mozaikach w bazylikach i kościołach chrześci-
jańskich, miniatury we wschodnich kodeksach oraz przedstawienia na ceramice malowanej
lub w drobnej plastyce.
Na podstawie powyższych źródeł możemy ustalić oficjalny strój liturgiczny biskupów
Pachoras. Składał się on z następujących szat:
STt^apiov (łac. alba).
^ Jan z Efezu 3, 1, 11; 36, 2, 27.
4 Problem datowania malowideł faraskich według etapów rozwojowych malarstwa w Faras por. K. Mi-
chałowski, Die wichtigsten Entwicklungsetappen der Wandmalerei in Faras. [w:] Christentum am Nil,
Recklinghausen 1964, s. 79—91 ;K. Michałowski, Die Kathedrale aus dem Wustesand. Benzinger Verlag,
Ziirich 1966 rozdział VI; Problem chronologii biskupów Pachoras por. S. Jakobielski, Listę des eveques
de Pakhoras. Etudes et Travaux, III, 1966, s. 152—170.
5 TAMIT — U. Monneret de V i 11 a r d, La Nubia Medieovale. Cairo 1935—1957, tabl. CLIII.
ABD EL GADIR — F. LI. Griffith, Liverpool Annales of Archaeology and Anthropology, XV, 1928,
tabl. XXXIV; Monneret de Vi 11 ard, jw., tabl. CL.
" Griffith, jw., XIII, 1926, tabl. LV; P. L. S hinnie, Medieval Nubia. Chartum 1954, s. 11., il. 4.
176