DOI Heft:
Grecja
DOI Artikel:Rodziewicz, Elżbieta: Orientalne i wczesnogreckie wyroby z kości słoniowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19554#0095
I
Elżbieta Rodziewicz
ORIENTALNE I WCZESNOGRECKIE WYROBY
Z KOŚCI SŁONIOWEJ
greckich wyrobach z kości słoniowej pisano dotychczas stosunkowo niewiele, najczęściej
marginesowo, mimo poważnego znaczenia tej dziedziny plastyki dla historii sztuki i rzemiosła
artystycznego starożytnej Grecji. Dotychczasowi badacze sztuki greckiej interesujący się głów-
nie dziełami dużej skali, zajmowali się wielokrotnie rekonstrukcją zaginionych posągów chry-
zelefantynowych, a zachowane statuetki, niewielkich rozmiarów reliefy i fragmenty innych
drobnych wyrobów z kości słoniowej odsuwali na dalszy plan w dziedzinę tzw. przemysłu ar-
tystycznego, mało dotychczas badanego przez uczonych.
Stan badań. Grecy przejawiali duże zainteresowanie rzeźbą w kości słoniowej, świad-
czą o tym legendy związane z tym materiałem oraz wzmianki literackie odnośnie rzeźb wyko-
nanych częściowo lub całkowicie z kości słoniowej, jako o czymś niezwykłym. Natomiast ko-
lekcjonowanie i wysoka ocena wartości greckich wyrobów z kości słoniowej u Rzymian wskazuje
na fakt, że być może istniały jakieś niezachowane do dziś obszerniejsze opisy tej kategorii obiek-
tów, czy nawet rozprawy teoretyczne. Zainteresowania grecką rzeźbą w kości słoniowej małej
skali oraz również małej skali płaskorzeźbą, niezwykle żywe były w sztuce późnoantycznej
i starochrześcijańskiej, głównie koptyjskiej, o czym świadczyło częste kopiowanie greckich
pierwowzorów w dekoracyjnych wyrobach z kości słoniowej czy nawet kości zwykłej. Początki
głębokich zainteresowań antyczną plastyką w kości słoniowej w czasach nowożytnych wypły-
nęły głównie z badań nad zachowaną w dużej ilości płaskorzeźbą i rzeźbą w kości słoniowej
bizantyjską i wczesnośredniowieczną nawiązującą bardzo często swoją formą a niekiedy rów-
nież ikonografią (której przypisywano w czasach późniejszych inną treść) do wzorów staro-
żytnych1. Z prac dotyczących najwcześniejszych znanych nam z terenów Grecji zabytków z kości
1 H. G r a e v e n, Antike Vorlagen byzantischer Elfenbeinreliefs. J. d. Pr. Kunst, 1897, s. 1; O. W u 1 f f,
Altchristliche und mittelalterliche, byzantinische und italienische Bildwerke. Berlin 1909; C. R. M o r e y, The
sources of medieval style. The Art Bulletin, VII, 1924.
91
Elżbieta Rodziewicz
ORIENTALNE I WCZESNOGRECKIE WYROBY
Z KOŚCI SŁONIOWEJ
greckich wyrobach z kości słoniowej pisano dotychczas stosunkowo niewiele, najczęściej
marginesowo, mimo poważnego znaczenia tej dziedziny plastyki dla historii sztuki i rzemiosła
artystycznego starożytnej Grecji. Dotychczasowi badacze sztuki greckiej interesujący się głów-
nie dziełami dużej skali, zajmowali się wielokrotnie rekonstrukcją zaginionych posągów chry-
zelefantynowych, a zachowane statuetki, niewielkich rozmiarów reliefy i fragmenty innych
drobnych wyrobów z kości słoniowej odsuwali na dalszy plan w dziedzinę tzw. przemysłu ar-
tystycznego, mało dotychczas badanego przez uczonych.
Stan badań. Grecy przejawiali duże zainteresowanie rzeźbą w kości słoniowej, świad-
czą o tym legendy związane z tym materiałem oraz wzmianki literackie odnośnie rzeźb wyko-
nanych częściowo lub całkowicie z kości słoniowej, jako o czymś niezwykłym. Natomiast ko-
lekcjonowanie i wysoka ocena wartości greckich wyrobów z kości słoniowej u Rzymian wskazuje
na fakt, że być może istniały jakieś niezachowane do dziś obszerniejsze opisy tej kategorii obiek-
tów, czy nawet rozprawy teoretyczne. Zainteresowania grecką rzeźbą w kości słoniowej małej
skali oraz również małej skali płaskorzeźbą, niezwykle żywe były w sztuce późnoantycznej
i starochrześcijańskiej, głównie koptyjskiej, o czym świadczyło częste kopiowanie greckich
pierwowzorów w dekoracyjnych wyrobach z kości słoniowej czy nawet kości zwykłej. Początki
głębokich zainteresowań antyczną plastyką w kości słoniowej w czasach nowożytnych wypły-
nęły głównie z badań nad zachowaną w dużej ilości płaskorzeźbą i rzeźbą w kości słoniowej
bizantyjską i wczesnośredniowieczną nawiązującą bardzo często swoją formą a niekiedy rów-
nież ikonografią (której przypisywano w czasach późniejszych inną treść) do wzorów staro-
żytnych1. Z prac dotyczących najwcześniejszych znanych nam z terenów Grecji zabytków z kości
1 H. G r a e v e n, Antike Vorlagen byzantischer Elfenbeinreliefs. J. d. Pr. Kunst, 1897, s. 1; O. W u 1 f f,
Altchristliche und mittelalterliche, byzantinische und italienische Bildwerke. Berlin 1909; C. R. M o r e y, The
sources of medieval style. The Art Bulletin, VII, 1924.
91