Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (14.1970)

Piotr Parandowski

RZYMSKI SARKOFAG DZIECIĘCY W MUZEUM NARODOWYM

W WARSZAWIE

W

T T zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się pięć rzymskich sarkofagów
dziecięcych. Jednym z nich jest tzw. sarkofag z gryfami (nr inw. 143217), który, z uwagi na moż-
liwość wielorakiej interpretacji, zasługuje na szczegółowe opracowanie1 (ił. 1—3).

Sarkofag o podstawie prostokątnej i o trzech ścianach z dekoracją reliefową reprezentuje
tzw. „typ rzymski". Pokrywa sarkofagu ma kształt dachu o podwójnym spadzie z czterema
narożami w formie pólpalmety i z przednią płytą reliefową. Opracowanie reliefu we wszystkich
częściach jest jednolite z tym, że relief ścian bocznych jest bardziej płaski. Relief wykonano
przy pomocy dłuta i tylko dla zaznaczenia dziurek w liściach girlandy (na pokrywie) użyto
świdra.

Płaskorzeźba zdobiąca przednią ścianę sarkofagu przedstawia grupę antytetyczną: dwa
gryfy piją z czar, które podają im mali chłopcy. W centrum stoi stylizowany baetylus zwień-
czony kwiatem lotosu.

Cechą charakterystyczną kompozycji jest podział na dwie symetryczne części. Pionowe
elementy kompozycji — smukły „betyl" i dwie figury dzieci — wyznaczają na płaszczyźnie dwa
pola kwadratowe, jakby dwie metopy. Ów sztywny podział jest złagodzony przez umiejętne
powiązanie figur, raz gestem chłopców, drugi raz przez krzyżujące się ogony gryfów.

1 Materiał: biały marmur italski; wymiary: dł. 0.68 m., wys. bez pokrywy 0.265 m., wys. z pokrywą 0.33 m.,
gł. 0.295 m. Stan zachowania: z wyjątkiem nieznacznego pęknięcia na reliefowej płycie pokrywy, otluczenia w tej
części oraz drobnych zadrapań na całej powierzchni sarkofagu, jest on nienaruszony. Sarkofag pochodzi ze zbio-
rów Jana i Izabeli Działyńskich w Gołuchowie. Został on zakupiony na aukcji w Paryżu w r. 1888. Na zamiesz-
czonym w przewodniku z 1929 r. zdjęciu widać go wśród przedmiotów zdobiących kominek w Sali Waz Grec-
kich w pałacu gołuchowskim. Po wojnie sarkofag stał się własnością MNW. Bibliografia: W. Froehner,
Collection du Chateau de Gołuchów. Paris, 1889, s. 219, nr 9; P. Bieńkowski, O rzeźbach klasycznych
w Gołuchowie. Poznań 1920, s. 14—15, il. 7; Przewodnik po Muzeum w Gołuchowie. Poznań 1929.

235