DOI Artikel:
Ruszczyc, Janina: Nieznane portrety ostatnich Jagiellonów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19582#0009
Janina Ruszczycówna
NIEZNANE PORTRETY OSTATNICH JAGIELLONÓW
\V7
V V izerunki ostatnich przedstawicieli dynastii Jagiellońskiej znamy z licznych i różnorodnych
przekazów artystycznych. Od dawna też zajmują się nimi badacze naszej przeszłości. Pewne
problemy uszły jednak dotąd ich uwadze i dlatego chciałabym je omówić na tym miejscu.*
W zachowanym materiale ikonograficznym zaznacza się wyraźna dysproporcja informacji
o poszczególnych członkach tego domu królewskiego. Przeważają w nim oczywiście portrety obu
panujących Zygmunta Starego i jego syna oraz podobizny królowej Bony, natomiast o wyglądzie
innych osób reprezentujących tę rodzinę posiadamy wiadomości dość skąpe i w stosunku do ich
nieraz długiego życia fragmentaryczne. Dotyczy to przede wszystkim niektórych żon i sióstr
królewskich. Tak więc nie znamy portretu pierwszej żony Zygmunta I, Barbary Zapolya, zmarłej
w 1515 roku, matki jego dwóch córek Jadwigi i Anny, serdecznie opłakiwanej młodej królowej.
Wiemy wprawdzie, że w galerii Wiśniowieckich a potem Mniszchów w Wiśniowcu jej wizerunek
wisiał obok portretów Zygmunta i Bony ale lakoniczny inwentarz tego zbioru ogranicza infor-
macje do krótkich wzmianek* 1. Trudno z nich wywnioskować czy wymienione trzy portrety królew-
skie były dziełami XVI wieku czy też powstały później jako rezultat kopiowania wcześniejszych
wzorów lub wytwór fantazji artysty2.
* W niniejszej pracy będą stosowane następujące skróty na oznaczenie właścicieli omawianych portretów:
Bayerische Staatsgemaldesammlungen — Zb. Baw.; Muzeum Narodowe w Krakowie — MNK; Muzeum Narodo-
we w Warszawie—-MNW; Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu — PZS Wawel, oraz skróty bibliograficzne:
Cz. zamiast Spis rycin przedstawiających portrety polskich osobistości w zbiorze Emeryka hr. Hutten-Czapskiego
w Krakowie. Kraków 1901; WJ zamiast Portret królewski w grafice. Katalog wystawy Tow. Opieki nad Zabytkami
Przeszłości urządzonej ze zbiorów Dominika Witke-Jeżewskiego w roku 1925 w Warszawie. Warszawa 1925.
1 W. Tomkiewicz, Dzieje zbiorów zamku Wiśniowieckiego. Rocznik Wołyński, t. II, Równe 1933,
odb. s. 7.
2 O powstawaniu w XVI w. galerii portretów por. W. Folkierski, Polonica w Muzeum Paola Giovio.
Ex libris, VI, Kraków 1924, s. 70: ,,W braku portretów sięga się do numizmatów... a w braku medali i podobizn
na pieniądzach sięga się do fantazji”.
5
NIEZNANE PORTRETY OSTATNICH JAGIELLONÓW
\V7
V V izerunki ostatnich przedstawicieli dynastii Jagiellońskiej znamy z licznych i różnorodnych
przekazów artystycznych. Od dawna też zajmują się nimi badacze naszej przeszłości. Pewne
problemy uszły jednak dotąd ich uwadze i dlatego chciałabym je omówić na tym miejscu.*
W zachowanym materiale ikonograficznym zaznacza się wyraźna dysproporcja informacji
o poszczególnych członkach tego domu królewskiego. Przeważają w nim oczywiście portrety obu
panujących Zygmunta Starego i jego syna oraz podobizny królowej Bony, natomiast o wyglądzie
innych osób reprezentujących tę rodzinę posiadamy wiadomości dość skąpe i w stosunku do ich
nieraz długiego życia fragmentaryczne. Dotyczy to przede wszystkim niektórych żon i sióstr
królewskich. Tak więc nie znamy portretu pierwszej żony Zygmunta I, Barbary Zapolya, zmarłej
w 1515 roku, matki jego dwóch córek Jadwigi i Anny, serdecznie opłakiwanej młodej królowej.
Wiemy wprawdzie, że w galerii Wiśniowieckich a potem Mniszchów w Wiśniowcu jej wizerunek
wisiał obok portretów Zygmunta i Bony ale lakoniczny inwentarz tego zbioru ogranicza infor-
macje do krótkich wzmianek* 1. Trudno z nich wywnioskować czy wymienione trzy portrety królew-
skie były dziełami XVI wieku czy też powstały później jako rezultat kopiowania wcześniejszych
wzorów lub wytwór fantazji artysty2.
* W niniejszej pracy będą stosowane następujące skróty na oznaczenie właścicieli omawianych portretów:
Bayerische Staatsgemaldesammlungen — Zb. Baw.; Muzeum Narodowe w Krakowie — MNK; Muzeum Narodo-
we w Warszawie—-MNW; Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu — PZS Wawel, oraz skróty bibliograficzne:
Cz. zamiast Spis rycin przedstawiających portrety polskich osobistości w zbiorze Emeryka hr. Hutten-Czapskiego
w Krakowie. Kraków 1901; WJ zamiast Portret królewski w grafice. Katalog wystawy Tow. Opieki nad Zabytkami
Przeszłości urządzonej ze zbiorów Dominika Witke-Jeżewskiego w roku 1925 w Warszawie. Warszawa 1925.
1 W. Tomkiewicz, Dzieje zbiorów zamku Wiśniowieckiego. Rocznik Wołyński, t. II, Równe 1933,
odb. s. 7.
2 O powstawaniu w XVI w. galerii portretów por. W. Folkierski, Polonica w Muzeum Paola Giovio.
Ex libris, VI, Kraków 1924, s. 70: ,,W braku portretów sięga się do numizmatów... a w braku medali i podobizn
na pieniądzach sięga się do fantazji”.
5