DOI Artikel:
Kaczmarzyk, Dariusz: Pamiętnik wystawy "Warszawa oskarża": 3 maja 1945 - 28 stycznia 1946 w Muzeum Narodowym w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19582#0604
Dariusz Kaczmarzyk
PAMIĘTNIK WYSTAWY „WARSZAWA OSKARŻA”
3 maja 1945 — 28 stycznia 1946 w Muzeum Narodowym w Warszawie
PRZEDMOWA
Wystawa „Warszawa oskarża”, pierwsza po przeszło pięcioletniej przerwie w Muzeum Narodowym w War-
szawie, została otwarta 3 maja 1945 roku.
Otwarcie jej zapowiadał plakat rozlepiony na murach zburzonych domów i świątyń „Miasta ruin i krzyżów”.
Plakat ten przedstawiał trzy białe krzyże na owalnym czerwonym tle otoczone wieńcem z gałązek lauru i dębu,
przewiązanych czerwoną wstęgą z białym napisem: Maj — Czerwiec; u góry widniał tytuł wystawy: Warszawa
oskarża; pod nim wymowna siłą wyrazu informacja: Warszawa w Muzeum Narodowym.
Po długich latach tragedii i bohaterstwa narodu polskiego ogłoszenie to było radosnym symbolem rodzącego
się życia w Mieście Niepokonanym, do którego każdego dnia od 17 stycznia 1945 r. powracali umęczeni tułaczką
jego mieszkańcy.
W wiosennym dniu 3 maja 1945 r. przed gmachem Muzeum Narodowego swobodnie powiewały na masztach
białoczerwone flagi państwowe. Szeroko otwartymi wrotami wchodzono przez ukwiecony dziedziniec do wnętrza
Muzeum. W głównym hallu dyrektor Stanisław Lorentz z gromadką kustoszów i współpracowników witał wzru-
szonym głosem przybyłych gości i serdecznie zapraszał do zwiedzenia otwartej wystaw. W powitalnych słowach
nawiązywał on do wystawy z r. 1939 pt.: „Warszawa wczoraj, dziś i jutro”, podkreślając dobitnie aktualność
tematyki i w obecnej wystawie, mającej teraz tytuł „Warszawa oskarża”.
Wystawa otwarta w symbolicznym dniu 3 maja 1945 r. wzywała sumienie świata ukazując ogrom zbrodni,
dowody zniszczeń i spustoszeń dokonanych przez Niemców. Mówiły o tym eksponaty troskliwie zgromadzone
i podane w plastycznym wyrazie, ilustrujące zniszczenia dokonane w dziedzinie pomników i budownictwa zabyt-
kowego Warszawy, archiwów, muzeów i prywatnych zbiorów sztuki. Pokazywały one wymownie jak barbarzyńcy
niemieccy dążyli do zniszczenia polskiej kultury, tego wszystkiego, co jest jej indywidualną wartością duchową
i czym wzbogaciła kulturę ogólnoludzką w ciągu tysiąclecia swego istnienia.
Wystawa „Warszawa oskarża” mówiła o dniu wczorajszym, ale także i o dzisiejszym dniu tego miasta, które
samo jest wystawą „Warszawa oskarża”. Była ona świadkiem osobliwej, urzekającej w swym patosie, wspólnoty
męczeństwa żywych ludzi i martwych przedmiotów, materialnych wykładników polskiej kultury.
Nade wszystko uprzytamniała ona współczesnemu pokoleniu mieszkańców Warszawy i obywatelom całej
Polski ogrom już rozpoczętych nowych i pięknych zadań i realizacji we wszystkich dziedzinach życia społecznego,
kulturalnego i gospodarczego stolicy. Wyrośnie w niej nowe pokolenie, odrodzą się z gruzów mury Starej War-
szawy, zapełnią się nowe muzea i biblioteki. Warszawa będzie nową, większą i piękniejszą stolicą wolnej Rzeczypo-
spolitej Polskiej.
Od pierwszych już dni oswobodzenia Warszawy przystąpiono z zapałem i pełną świadomością do odbudowy-
wania żywych symboli, bez których naród nie może egzystować, do przywracania życiu całych epok, które miały
być wymazane z naszej kultury. Zamek Królewski, plastyczny symbol historii Warszawy, jest ostatnim akcentem
tego gigantycznego wysiłku Polaków w kraju i Polaków żyjących na wszystkich prawie kontynentach świata.
Wystawa „Warszawa oskarża” miała trwać tylko dwa miesiące — maj i czerwiec — lecz z powodu dużego
zainteresowania nią i licznej frekwencji zwiedzających została przedłużona i zamknięta dopiero 28 stycznia 1946 roku.
W ciągu dziewięciu miesięcy trwania wystawy zwiedziło ją 435.012 osób; w miesiącu maju było zwiedzających
3968, a w grudniu 1945 r. ponad 175.600.
599
PAMIĘTNIK WYSTAWY „WARSZAWA OSKARŻA”
3 maja 1945 — 28 stycznia 1946 w Muzeum Narodowym w Warszawie
PRZEDMOWA
Wystawa „Warszawa oskarża”, pierwsza po przeszło pięcioletniej przerwie w Muzeum Narodowym w War-
szawie, została otwarta 3 maja 1945 roku.
Otwarcie jej zapowiadał plakat rozlepiony na murach zburzonych domów i świątyń „Miasta ruin i krzyżów”.
Plakat ten przedstawiał trzy białe krzyże na owalnym czerwonym tle otoczone wieńcem z gałązek lauru i dębu,
przewiązanych czerwoną wstęgą z białym napisem: Maj — Czerwiec; u góry widniał tytuł wystawy: Warszawa
oskarża; pod nim wymowna siłą wyrazu informacja: Warszawa w Muzeum Narodowym.
Po długich latach tragedii i bohaterstwa narodu polskiego ogłoszenie to było radosnym symbolem rodzącego
się życia w Mieście Niepokonanym, do którego każdego dnia od 17 stycznia 1945 r. powracali umęczeni tułaczką
jego mieszkańcy.
W wiosennym dniu 3 maja 1945 r. przed gmachem Muzeum Narodowego swobodnie powiewały na masztach
białoczerwone flagi państwowe. Szeroko otwartymi wrotami wchodzono przez ukwiecony dziedziniec do wnętrza
Muzeum. W głównym hallu dyrektor Stanisław Lorentz z gromadką kustoszów i współpracowników witał wzru-
szonym głosem przybyłych gości i serdecznie zapraszał do zwiedzenia otwartej wystaw. W powitalnych słowach
nawiązywał on do wystawy z r. 1939 pt.: „Warszawa wczoraj, dziś i jutro”, podkreślając dobitnie aktualność
tematyki i w obecnej wystawie, mającej teraz tytuł „Warszawa oskarża”.
Wystawa otwarta w symbolicznym dniu 3 maja 1945 r. wzywała sumienie świata ukazując ogrom zbrodni,
dowody zniszczeń i spustoszeń dokonanych przez Niemców. Mówiły o tym eksponaty troskliwie zgromadzone
i podane w plastycznym wyrazie, ilustrujące zniszczenia dokonane w dziedzinie pomników i budownictwa zabyt-
kowego Warszawy, archiwów, muzeów i prywatnych zbiorów sztuki. Pokazywały one wymownie jak barbarzyńcy
niemieccy dążyli do zniszczenia polskiej kultury, tego wszystkiego, co jest jej indywidualną wartością duchową
i czym wzbogaciła kulturę ogólnoludzką w ciągu tysiąclecia swego istnienia.
Wystawa „Warszawa oskarża” mówiła o dniu wczorajszym, ale także i o dzisiejszym dniu tego miasta, które
samo jest wystawą „Warszawa oskarża”. Była ona świadkiem osobliwej, urzekającej w swym patosie, wspólnoty
męczeństwa żywych ludzi i martwych przedmiotów, materialnych wykładników polskiej kultury.
Nade wszystko uprzytamniała ona współczesnemu pokoleniu mieszkańców Warszawy i obywatelom całej
Polski ogrom już rozpoczętych nowych i pięknych zadań i realizacji we wszystkich dziedzinach życia społecznego,
kulturalnego i gospodarczego stolicy. Wyrośnie w niej nowe pokolenie, odrodzą się z gruzów mury Starej War-
szawy, zapełnią się nowe muzea i biblioteki. Warszawa będzie nową, większą i piękniejszą stolicą wolnej Rzeczypo-
spolitej Polskiej.
Od pierwszych już dni oswobodzenia Warszawy przystąpiono z zapałem i pełną świadomością do odbudowy-
wania żywych symboli, bez których naród nie może egzystować, do przywracania życiu całych epok, które miały
być wymazane z naszej kultury. Zamek Królewski, plastyczny symbol historii Warszawy, jest ostatnim akcentem
tego gigantycznego wysiłku Polaków w kraju i Polaków żyjących na wszystkich prawie kontynentach świata.
Wystawa „Warszawa oskarża” miała trwać tylko dwa miesiące — maj i czerwiec — lecz z powodu dużego
zainteresowania nią i licznej frekwencji zwiedzających została przedłużona i zamknięta dopiero 28 stycznia 1946 roku.
W ciągu dziewięciu miesięcy trwania wystawy zwiedziło ją 435.012 osób; w miesiącu maju było zwiedzających
3968, a w grudniu 1945 r. ponad 175.600.
599