DOI Heft:
Część druga
DOI Artikel:Morawińska, Agnieszka: Polski symbolizm
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19634#0471
Agnieszka Morawińska
POLSKI SYMBOLIZM*
P
JL rzełom XIX i XX wieku jest epoką zawieszoną między starym i nowym czasem, której przy
całej profuzji cząstkowych terminów w całości nie umiemy nazwać. Określenia takie, jak fin de
siècle czy belle époque okazały się mało pojemne i choć kojarzą się z trącącym myszką wdziękiem
owych czasów, eliminują te wszystkie zjawiska, które były zaczynem nowego. Brak terminu
wynika chyba także z faktu, że wielkie zainteresowanie sztuką przełomu wieków zbiegło się
z kryzysem pojęcia stylu, jaki od dłuższego już czasu przeżywa historia sztuki. Wydaje się bowiem,
że tak, jak trudno jest określić „styl XIX wieku", to znaczy znaleźć wspólny mianownik dążeń
artystycznych całego stulecia, tak sam jego schyłek objawił oczywiście bogate i na pewno złożone,
ale przecież jedno oblicze.
Polska historia sztuki, parając się z dodatkowo zawiłymi problemami, posługiwała się histo-
rycznym terminem Młoda Polska, a niedawno znalazła ratunek w terminie modernizm, który
potraktowano jako obszerny, wygodny worek mieszczący wszystko: postawy, postulaty i doko-
nania, filozofię i najszerzej pojętą artystyczną praktykę okresu objętego datami 1890—1914.
Ta wygoda jednak kończy się tam, gdzie kończy się zasięg polskiego języka. Bowiem termin
modernizmu został w światowej historii sztuki przyjęty na określenie eksperymentalnej sztuki
XX wieku, której zaledwie jaskółki zaczęły się pojawiać u schyłku ubiegłego stulecia. Tak rozu-
miał ten termin na przykład autor klasycznej już dziś książki „The Genesis of Modernism",
Sven Lôvgren1.
Wybitny polski badacz sztuki XIX i XX wieku, Mieczysław Porębski, próbował przerzucać
most między polską i światową historią sztuki znacznie rozszerzając zakres terminu modernizm :
„... sam osobiście chętniej bym widział w modernizmie określenie pewnej szczególnej, być może
* Tekst niniejszy jest polską wersją wstępu do katalogu wystawy: Symbolism in Polish Painting 1890—
1914. The Detroit Institute of Arts, 1984, s. 13—35.
1 S. Lôvgren, The Genesis of Modernism. Stockholm, Uppsala 1959.
30*
467
POLSKI SYMBOLIZM*
P
JL rzełom XIX i XX wieku jest epoką zawieszoną między starym i nowym czasem, której przy
całej profuzji cząstkowych terminów w całości nie umiemy nazwać. Określenia takie, jak fin de
siècle czy belle époque okazały się mało pojemne i choć kojarzą się z trącącym myszką wdziękiem
owych czasów, eliminują te wszystkie zjawiska, które były zaczynem nowego. Brak terminu
wynika chyba także z faktu, że wielkie zainteresowanie sztuką przełomu wieków zbiegło się
z kryzysem pojęcia stylu, jaki od dłuższego już czasu przeżywa historia sztuki. Wydaje się bowiem,
że tak, jak trudno jest określić „styl XIX wieku", to znaczy znaleźć wspólny mianownik dążeń
artystycznych całego stulecia, tak sam jego schyłek objawił oczywiście bogate i na pewno złożone,
ale przecież jedno oblicze.
Polska historia sztuki, parając się z dodatkowo zawiłymi problemami, posługiwała się histo-
rycznym terminem Młoda Polska, a niedawno znalazła ratunek w terminie modernizm, który
potraktowano jako obszerny, wygodny worek mieszczący wszystko: postawy, postulaty i doko-
nania, filozofię i najszerzej pojętą artystyczną praktykę okresu objętego datami 1890—1914.
Ta wygoda jednak kończy się tam, gdzie kończy się zasięg polskiego języka. Bowiem termin
modernizmu został w światowej historii sztuki przyjęty na określenie eksperymentalnej sztuki
XX wieku, której zaledwie jaskółki zaczęły się pojawiać u schyłku ubiegłego stulecia. Tak rozu-
miał ten termin na przykład autor klasycznej już dziś książki „The Genesis of Modernism",
Sven Lôvgren1.
Wybitny polski badacz sztuki XIX i XX wieku, Mieczysław Porębski, próbował przerzucać
most między polską i światową historią sztuki znacznie rozszerzając zakres terminu modernizm :
„... sam osobiście chętniej bym widział w modernizmie określenie pewnej szczególnej, być może
* Tekst niniejszy jest polską wersją wstępu do katalogu wystawy: Symbolism in Polish Painting 1890—
1914. The Detroit Institute of Arts, 1984, s. 13—35.
1 S. Lôvgren, The Genesis of Modernism. Stockholm, Uppsala 1959.
30*
467