DOI Artikel:
Żygulski, Zdzisław: Ze studiów nad dawną sztuką siodlarską
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.24590#0048
UWAGI O DWÓCH TYPACH SIODEŁ
Siodło jako przedmiot używany w jeździe wierzchem składa się
zasadniczo ze szkieletu (tzw. terlicy), z siedziska oraz popręgów. Inne
jego części, jak np. łęki ,kule, ławki, skrzydła, poły, tybinki, taszki
itp., są elementami bądź konstrukcyjnymi, bądź czysto dekoracyjnymi
poszczególnych typów, odmian i wariantów i będą objaśnione w toku
dalszych rozważań. Kształt użytkowy siodła zależy od cech fizycz-
nych konia i jeźdźca, ale także, i to w znacznym stopniu, od sposobu
i charakteru jazdy, natomiast jego kształt artystyczny jest z reguły
podporządkowany ogólnym zasadom estetycznym danego kręgu kul-
turalnego. Nie wdając się w genezę siodła jako obiektu kultury ma-
terialnej, ani też w dzieje jego rozwoju od czasów najdawniejszych
stwierdzić można, że od okresu średniowiecza do wieku XIX na wiel-
kim terytorium eurazyjskim używane były dwa odmienne typy sio-
deł, które ogólnie określić można mianem wschodniego i zachodniego.
Różnica obu typów jest tym głębsza, że nie polega jedynie na od-
mienności wyrazu artystycznego, lecz przede wszystkim na zupełnie
Innych cechach samej konstrukcji2. Siodło typu wschodniego stoso-
wało mianowicie system oparcia o grzbiet konia za pośrednictwem
Ryc. 1. Schemat siodła: A — typu wschodniego i B — zachodniego
dwóch desek (czyli tzw. ławek) będących istotną częścią szkieletu,
a biegnących równolegle z obu stron kręgosłupa końskiego, natomiast
siodło typu zachodniego bardziej równomiernie przylegało do całego
grzbietu końskiego, przy czym główny ciężar padał na dwa łuki po-
prowadzone prostopadle do kręgosłupa zwierzęcia (łuki te biegły pod
przednią i tylną częścią siodła czyli na wysokości tzw. przedniego
i tylnego łęku). Różnica typów odpowiadała całkowicie odmiennym
* Dziewanowski W., Zarys dziejów uzbrojenia w Polsce, Warszawa 1935,
s. 197. — Boeheim W., Handbuch der Waffenkunde, Lipsk 1890, s. 198.
42
Siodło jako przedmiot używany w jeździe wierzchem składa się
zasadniczo ze szkieletu (tzw. terlicy), z siedziska oraz popręgów. Inne
jego części, jak np. łęki ,kule, ławki, skrzydła, poły, tybinki, taszki
itp., są elementami bądź konstrukcyjnymi, bądź czysto dekoracyjnymi
poszczególnych typów, odmian i wariantów i będą objaśnione w toku
dalszych rozważań. Kształt użytkowy siodła zależy od cech fizycz-
nych konia i jeźdźca, ale także, i to w znacznym stopniu, od sposobu
i charakteru jazdy, natomiast jego kształt artystyczny jest z reguły
podporządkowany ogólnym zasadom estetycznym danego kręgu kul-
turalnego. Nie wdając się w genezę siodła jako obiektu kultury ma-
terialnej, ani też w dzieje jego rozwoju od czasów najdawniejszych
stwierdzić można, że od okresu średniowiecza do wieku XIX na wiel-
kim terytorium eurazyjskim używane były dwa odmienne typy sio-
deł, które ogólnie określić można mianem wschodniego i zachodniego.
Różnica obu typów jest tym głębsza, że nie polega jedynie na od-
mienności wyrazu artystycznego, lecz przede wszystkim na zupełnie
Innych cechach samej konstrukcji2. Siodło typu wschodniego stoso-
wało mianowicie system oparcia o grzbiet konia za pośrednictwem
Ryc. 1. Schemat siodła: A — typu wschodniego i B — zachodniego
dwóch desek (czyli tzw. ławek) będących istotną częścią szkieletu,
a biegnących równolegle z obu stron kręgosłupa końskiego, natomiast
siodło typu zachodniego bardziej równomiernie przylegało do całego
grzbietu końskiego, przy czym główny ciężar padał na dwa łuki po-
prowadzone prostopadle do kręgosłupa zwierzęcia (łuki te biegły pod
przednią i tylną częścią siodła czyli na wysokości tzw. przedniego
i tylnego łęku). Różnica typów odpowiadała całkowicie odmiennym
* Dziewanowski W., Zarys dziejów uzbrojenia w Polsce, Warszawa 1935,
s. 197. — Boeheim W., Handbuch der Waffenkunde, Lipsk 1890, s. 198.
42