Muzeum Narodowe <Krakau> [Hrsg.]: Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie (5.1959)

wieku XV 19, z początkiem wieku następnego przyjęły formę oficjalną
przez wprowadzenie do armii nowego typu jazdy. Okres starć z carem
Iwanem III w latach 1492—1503 i klęska bukowińska roku 1497 wy-
kazały nieprzydatność ciężkiej jazdy kopijniczej do niektórych zadań
wojskowych w wojnach z przeciwnikiem stosującym orientalną, ruch-
liwą taktykę. Węgrzy i Serbowie już przedtem w walce z Turkami
zorganizowali lekką jazdę i do nich się zwrócono, sprowadzając na-
wet wzorcowe oddziały zaciężne do Polski. Przyjęcie tego typu for-
macji ułatwiały bez wątpienia tradycje lekkiej jazdy litewskocruskiej.
W regestrach skarbowych w roku 1500 pojawiła się po raz pierwszy
nazwa husarzy, przy czym nowozaciężną jazdę określano też imie-
niem Raców (tj. Serbów) 20. Tę jazdę nowego typu, bez ciężkiej zbroi,
lecz w żupicach i filcowych kapeluszach z piórami, bez mieczy, lecz
przy krzywej szabli, z lekką kopią i drewnianą węgierską tarczą, ob-
serwować można na obrazie Bitwy pod Orszą w warszawskim Mu-

Ryc. 8. Okucie siodła renesansowego, Włochy około r. 1580

zeum Narodowym. Obok tej formacji przedstawiono na tym obrazie
również tradycyjną ciężką jazdę kopijniczą, w której pełna żelazna
zbroja pokrywała nie tylko rycerzy, ale także ich wielkie konie. Do-
piero w drugiej połowie wieku XVI ze skrzyżowania się obu typów
na terenie Polski powstała właściwa narodowa jazda husarska, znana

10 Bocheński Z., Uzbrojenie w krakowskich dziełach Wita Stwosza („Rocznik
Krak.” XXVI, Kraków 1935).

20 Gembarzewski B., Husarze, ubiór, oporządzenie i uzbrojenie 1500—1775
(„Broń i Barwa” 1938, nr 11—12).

53