DOI Artikel:
Taszycka, Maria: Biały haft renesansowy ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.24591#0060
wokół medalionów jest równomiernie pokryta wicią roślinną o przej-
rzystym układzie. Z cienkich gałęzi wici o silnych, sprężystych skrę-
tach wyrastają w dość dużych od siebie odstępach ostro wycinane
i silnie zwężające się na końcach liście trójdzielne i pojedyncze,
kwiaty, kiście winnych gron i inne owoce (gruszki, pękające strąki).
Pomiędzy wiciami figury realistycznie ujętych zwierząt: pies wal-
czący z niedźwiedziem, biegnące psy, kozioł, niedźwiedź, ptaki, wśród
których rozpoznać można orła i sowę, oraz lew przestylizowany na
heraldycznego gryfa. W lewym dolnym narożniku znajduje się postać
uzbrojonego mężczyzny, ubranego w strój landsknechta, dmącego
w róg. Pośrodku długości lewego brzegu tkaniny wyhaftowany został
nóż. W lewym górnym rogu drobne litery SK i gmerk, niewprawnie
wyszyte ściegiem łańcuszkowym.
Całość haftu wykonana jest nicią lnianą w dwóch grubościach:
cieńszą karnacje i drobne szczegóły w scenach figuralnych, grubszą
cały ornament roślinny, zwierzęta, ubiory, napisy. Technika haftu
oparta jest na kilku odmianach ściegów krzyżowanych (grubsze gałę-
zie wici, otoki medalionów, napisy, częściowo ubiory) oraz na ście-
gach dzierganych, tworzących wypełnienia ornamentu. Do najcień-
szych odgałęzień wici użyto zwykłego ściegu łańcuszkowego. W drob-
nych szczegółach do wypełnień zastosowano ponadto ściegi liczone.
Lewy brzeg i dół haftu obszyte są współczesną zabytkowi lnianą ko-
ronką klockową o motywach geometrycznych, będącą naśladownic-
twem reticeli, szeroką na trzy centymetry. U góry zachował się tylko
mały fragment koronki przy narożniku. Miejsce przecięcia obszyto póź-
niejszą koronką klockową, szerokości sześciu centymetrów. Stan za-
chowania haftu jest bardzo dobry. Jedynie w nielicznych miejscach
występują drobne uszkodzenia. Płótno pożółkłe, z szeregiem przedarć,
szczególnie przy dolnym brzegu.
Opisany wyżej zabytek należy ze względu na materiał, którym został
wykonany, do grupy haftów białych na płótnie. Hafty te stanowią od-
dzielny rodzaj hafciarski, posiadający swój specyficzny wyraz arty-
styczny. Istotę ich odrębności najlepiej wyjaśni zestawienie z haftami
wykonanymi barwnymi jedwabiami. W haftach jedwabiami cała
płaszczyzna służącej za podkład tkaniny zahaftowywana była drob-
nymi, zachodzącymi między siebie ściegami, wykonywanymi bardzo
nieraz cienką, kolorową nicią jedwabną. Pozwalało to na uzyskiwa-
nie subtelnych przejść kolorystycznych i dawało efekty malarskie,
które usprawiedliwiały nadaną temu hafciarstwu nazwę acupictura.
W haftach wykonywanych białą nicią na białym płótnie, przy zupeł-
nej jednobarwności materiału odpadała, oczywiście, wszelka moż-
ność zróżnicowania płaszczyzny kolorem. Zastąpiło je natomiast roz-
54
rzystym układzie. Z cienkich gałęzi wici o silnych, sprężystych skrę-
tach wyrastają w dość dużych od siebie odstępach ostro wycinane
i silnie zwężające się na końcach liście trójdzielne i pojedyncze,
kwiaty, kiście winnych gron i inne owoce (gruszki, pękające strąki).
Pomiędzy wiciami figury realistycznie ujętych zwierząt: pies wal-
czący z niedźwiedziem, biegnące psy, kozioł, niedźwiedź, ptaki, wśród
których rozpoznać można orła i sowę, oraz lew przestylizowany na
heraldycznego gryfa. W lewym dolnym narożniku znajduje się postać
uzbrojonego mężczyzny, ubranego w strój landsknechta, dmącego
w róg. Pośrodku długości lewego brzegu tkaniny wyhaftowany został
nóż. W lewym górnym rogu drobne litery SK i gmerk, niewprawnie
wyszyte ściegiem łańcuszkowym.
Całość haftu wykonana jest nicią lnianą w dwóch grubościach:
cieńszą karnacje i drobne szczegóły w scenach figuralnych, grubszą
cały ornament roślinny, zwierzęta, ubiory, napisy. Technika haftu
oparta jest na kilku odmianach ściegów krzyżowanych (grubsze gałę-
zie wici, otoki medalionów, napisy, częściowo ubiory) oraz na ście-
gach dzierganych, tworzących wypełnienia ornamentu. Do najcień-
szych odgałęzień wici użyto zwykłego ściegu łańcuszkowego. W drob-
nych szczegółach do wypełnień zastosowano ponadto ściegi liczone.
Lewy brzeg i dół haftu obszyte są współczesną zabytkowi lnianą ko-
ronką klockową o motywach geometrycznych, będącą naśladownic-
twem reticeli, szeroką na trzy centymetry. U góry zachował się tylko
mały fragment koronki przy narożniku. Miejsce przecięcia obszyto póź-
niejszą koronką klockową, szerokości sześciu centymetrów. Stan za-
chowania haftu jest bardzo dobry. Jedynie w nielicznych miejscach
występują drobne uszkodzenia. Płótno pożółkłe, z szeregiem przedarć,
szczególnie przy dolnym brzegu.
Opisany wyżej zabytek należy ze względu na materiał, którym został
wykonany, do grupy haftów białych na płótnie. Hafty te stanowią od-
dzielny rodzaj hafciarski, posiadający swój specyficzny wyraz arty-
styczny. Istotę ich odrębności najlepiej wyjaśni zestawienie z haftami
wykonanymi barwnymi jedwabiami. W haftach jedwabiami cała
płaszczyzna służącej za podkład tkaniny zahaftowywana była drob-
nymi, zachodzącymi między siebie ściegami, wykonywanymi bardzo
nieraz cienką, kolorową nicią jedwabną. Pozwalało to na uzyskiwa-
nie subtelnych przejść kolorystycznych i dawało efekty malarskie,
które usprawiedliwiały nadaną temu hafciarstwu nazwę acupictura.
W haftach wykonywanych białą nicią na białym płótnie, przy zupeł-
nej jednobarwności materiału odpadała, oczywiście, wszelka moż-
ność zróżnicowania płaszczyzny kolorem. Zastąpiło je natomiast roz-
54