bicie powierzchni motywów hafciarskich przez użycie licznych ro-
dzajów ściegów, różniących się między sobą techniką wykonania,
a co za tym idzie wyglądem i gęstością. Zależnie od czasu i miejsca
wykonania stosowano w haftach białych szereg odmian ściegów
kładzionych, liczonych i lekkich. Przez zestawienie w ramach jed-
nej formy ornamentalnej różnych rodzajów ściegów osiągano po-
żądane rozczłonkowanie płaszczyzny wzorów hafciarskich zgodnie
z ich rysunkiem. Ściegi hafciarskie były przy tym zwykle dość duże,
przez co rozbicie płaszczyzny zyskiwało na wyrazistości. Umiejętne
posługiwanie się techniką hafciarską pozwalało wykonawcom na wy-
dobywanie haftem białym drobnych nawet szczegółów kompozycji.
Tak np. na omawianym zabytku rozpoznać można detale kostiumolo-
giczne niewielkich postaci biblijnych, zastawę stołu w scenie Uczty
w Kanie itp. Motywy w tego rodzaju haftach były często ograni-
czane wyraźnym konturem odcinającym je od tła, które z reguły po-
zostawało nie zahaftowane. Ogólnie więc stwierdzić można, że wyraz
artystyczny haftów białych polega na efektach graficznych, możli-
wych do osiągnięcia przy jednobarwności materiału.

Hafty nicią lnianą na białym płótnie znane były w hafciarstwie
europejskim już w okresie średniowiecza, a na niektórych obszarach
cieszyły się nawet bardzo dużą popularnością. Czynnikiem decydują-
cym o ich rozpowszechnieniu był zapewne fakt, że len uprawiany był
na miejscu w dużych ilościach, a więc łatwo dostępny i tani, w prze-
ciwieństwie do jedwabiu. Pewną rolę odegrały tu też zapewne i wzglę-
dy praktyczne, trwałość i łatwość prania płótna, a także instrukcje ko-
ścielne przepisujące białe płótno lniane jako materiał do sporządza-
nia obrusów ołtarzowych. Jako podłoże haftów służyło płótno lniane
różnej grubości, zależnie od ich przeznaczenia. Trudno jest dziś usta-
lić, czy było ono już pierwotnie wybielone, czy też bielało z biegiem
czasu na skutek działania promieni słonecznych i prania. Duża część
haftów wykonywana była wyłącznie białą nicią lnianą. W części za-
bytków występuje też nieco barwionej nici lnianej. Ze względu na
trudności w barwieniu skala kolorów ogranicza się przeważnie do nie-
bieskiego i brązowego. Przed r. 1500 zdarzało się często, że do drob-
nych szczegółów haftu używano kolorowej nici jedwabnej, a nawet
złota h Opracowywany zabytek należy niewątpliwie do haftów wy-
konanych nicią czysto białą. Bardzo dobry stan zachowania haftu nie
pozwala przypuścić wytarcia się szczegółów, co mogłoby mieć miejsce
w wypadku użycia do ich wykonania delikatnego jedwabiu. Pod spo-

1 T r u d e 1 V. Zur Geschichle der schweizerischen Leinenstickerei (Ciba-
Rundschau, Basel 1949, nr 83, s. 3196). Za udostępnienie mi tej książki dziękuję
p. Adamowi Nahlikowi.

56