Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (8.1971)

KORNELIUSZ PSZCZYŃSKI (Opole)

RELIKT POZNOGOTYCKIEGO STROPU MALOWANEGO
Z OBÓREK W POWIECIE BRZESKIM

W zbiorach Działu Historycznego Muzeum Śląs-
ka Opolskiego znajduje się deska polichromowana
z wizerunkami orłów piastowskich, pochodząca ze
stropu drewnianego kościoła w Obórkach, w powiecie
brzeskim. Zabytek ten, przekazany do Muzeum przez
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu ł,
został odkryty podczas konserwacji tego stropu w la-
tach 1962-1963 przez Pracownie Konserwacji Zabyt-
ków w Warszawie.

Strop pochodzi z roku 1685. Jest pokryty poli-
chromią „o motywach kasetonów oraz wici roślin-
nej ; na podciągu w nawie motyw plecionkowy oraz
w zakończeniu główka lwa" 2.

Do ostatnich czasów uchodził za zupełnie ory-
ginalny i jedyny w tymże kościele. Tymczasem był
co najmniej drugim z kolei. W Presbyterologii Erhardta
z roku 1782, najstarszej notatce inwentaryzacyjnej,
jest właśnie określany jako pierwotny w kościele
w Obórkach. Późniejsza literatura 3 podaje tę kwestię
w sposób analogiczny.

Zachowany do dziś zabytek — resztka pierwszego
stropu — to jedna4 deska modrzewiowa o długości

1 Konserwację zabytku przeprowadzono na zlecenie i z fun-
duszy Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu, po
czym strop barokowy umieszczono z powrotem w kościele
w Obornikach, zaś „deskę z orłami" przekazano do Muzeum
Śląska Opolskiego w Opolu.

2 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VII: Wojewódz-
two opolskie, z. 1: Powiat brzeski, opr. T. Chrzanowski. M. Kor-
necki. M. Zlat, Warszawa 1962, s. 71 (cytowany następnie
jako „Katalog").

5 H. Lutsch, Verzeichnis der Kimstdenkmiiler der Provinz
Schlesien, t. II, Breslau 1889, s. 366; Acta des Proyinzial-Kon-
servators der Kunstdenkmaler Niederschlesiens betreffend Schiin-
feld, Kreis Brieg, mps. założony 10.IV.1936 r., obecnie w po-
siadaniu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu;
Katalog, s. 71.

4 B. Wolff-Łozińska, Malowany strop kościoła w Kozach,
„Rocznik Historii Sztuki", VII (1969), s. 206, przypis 73. Au-

105,9-107,4 cm, szerokości 34,5-36,2 cm (il. 1). Po-
siada wzdłuż dłuższych boków zaczepy z wypustami,
nakładane niegdyś na deskę następną w konstrukcji
stropowej. Boki krótsze obecnie wyraźnie obcięte są
piłą w poprzek. Po drewnianych klinach zaś pozostało
sześć otworów w grubości deski, obecnie zakitowanych.
Boczne zaczepy, jak i cięcia poprzeczne (te ostatnie
wykonane zapewne w czasie budowy stropu nowego
w 1685 r.) świadczą, iż deska znajdowała się niegdyś
w polu stropu, a po obu jej stronach znajdowały się
podobne deski.

W nowym, barokowym stropie, zachowana gotycka
deska została umieszczona w zachodnio-północnej
części kościoła, przylegając swym dłuższym bokiem
do muru kościelnego z jednej, zaś stropu barokowego
z drugiej strony. Od strony zewnętrznej, tj. obserwa-
tora patrzącego nań z nawy kościelnej, pokryta
była nową polichromią barokową, pod którą w czasie
konserwacji odsłonięto wcześniejszą dekorację malar-
ską z wizerunkami dolnośląskich orłów piastowskich.

Odsłonięta dekoracja malarska składa się z orłów
ujętych po bokach w motyw jodełki (il. 2). Do wyko-
nania tej dekoracji użyto dwóch rodzajów patronów.
Osobny patron wykonano dla szlaku jodełkowego,
który w równoległych pasach stanowi obramowanie
środkowego pola, osobno zaś wykonano szablon dla
orłów5. Szablon z jodełką musiał być dość długi, na
desce bowiem nie stwierdzono śladów jego przecięcia,
nakładania się wzorów, czy też nierytmiczności, z czego
można wnioskować, że wychodził poza obecny frag-
ment deski. Natomiast patron dla orłów musiał być
niezbyt wielki, ca 20x40 cm, na którego płaszczyźnie
można było wyciąć ułożone w pionie tylko dwa orły. Po

torka pisze jednak „o deskach z resztkami malowideł w Obór-
kach", w rzeczywistości jest to tylko jedna deska.

5 Patrony w tym czasie były wykonywane zapewne z drewna
przez snycerzy; por. L. Lepszy, Przemyśl artystyczny i handel,
„Rocznik Krakowski", VI (1904), s. 279.