DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0006
De Schoonheyt ofte Gront-regulen
Der algbemeens
ARCHITECTURE
Van
VINCENT SCAMOZZI
Architect van Venetien.
Het fefie Boeck.
Dat in alle natuur li/ckefaken een orden toefen moet: Midtfgaders hoe iiéle
ende hoedanighe d'ordens %tjn inde ArchiteUure. C ap. i.
Ewijle men van de befchrijvinghe der generale dinghen, des te
lichter komt tot kenniffe vande fpeciale ende den aenkleven van dien, ZMeth.
(gelijck wy uyt Arifioteles leeren ) Principia fiint tanquam locmjanuce
in domo quem nullus ignorat, Daeromme gehandelt hebbende inde voor-
gaende boecken van alle de foorten van publijque ende private gebou-
wen, foowel geeftelijcke als wereltlijcke, fbo lullen wy in dit tweede
deel beginnen te fpreken vande ordens der Architecture, ende oock by
ghevolghe vande cieraden van allerhande edificien. Maer het fchijnt
feer wel te voeghen, datmen eerft gae onderfoecken, of de ghebouweu
behooren geciert te worden, ende wat orden fy, midtfgaders hoe vele
ende hoedanige de felve zijn, met andere dierghelijcke faecken omme
daer door tot meerder kenniffe der felver te geraecken; ende daer nae
fullen wy fpreken van hare gheflachten ende foorten: Ende eyndelijcken van hare deelen ende leden,
met fodanigen klaerheyt als het mogelijck welen fal; Lettende op 't ghene Arifioteles fèyt, Sermo om-
nis traÜari debet quafi per figurant non per exaüadifcujjionem. Ende noch. Omnis fermofibreviorfuerit 2*th"'
quam oporteat obfcurat intelleBum,filongior difficilis erit retenlioni,& difcipulo oblivionem inducet.
Ende komende tot het eerfte, alfoo daer in allen dingen een orden wefen moet, anders fouder een
verwerringhe veroorfaeckt ende alles gebracht worden tot het ge-imagineerde Chaos van Anaxago-
ras ofte 't gene de Poëten verfiert hebben, foo fegghenwy, dat met reden , d'Architecture, als een
werckfter van een uytnemende wetenfchap, een orden hebben moet: ende dat fulcks waer is, blijckt:
(foo men daer toe EEemelfche dinghen magh ghebruycken: ) ghenoeghfaem daer uyt, dat hoewel
de groote Majefteyt Godes alle dinghen met een uytnemende volmaecktheydt, over-groote nuttig-
heydt, bequaemheydt voorde werelt, ende eyndelijcken met de hooghfte fchoonheydtendeaer-
digheydt ghefchapen heeft, foo heeft hyfe evenwel verghefelfchapt met een wonderlijcke fraeyigh»
heyd ende orden, omme (gelijck de fpeculateurs ghelooven: ) datfè des te bêquamer dienen fonden
het menfchelijcke gheflachte ende met des te meerder aenghenaemheydt fouden verfchijnen. Sulcks
dat defelve foodanighe als fy fijn fonderyet anders defe werelt fonderlinghe vergieren ende maken
eene uytfprekelijcke correspondentie, ghelijckwyaende Hemelen hierboven ende aende dinghen
die onder ons fijn klaerlijcken kunnen bëmercken; Ende fyn daeromme de Hemelfche dinghen foo
veel te edelder gheacht, om dat fy in haren loop beter geordineert zyn, ende d'andere over-treffen,
ende oockomdatfe haer vertoonen met meerder lierren versiert, ende door der felver luyfter veel
fchoonderfchijnen. Ende wat deaerdtfche dinghen aenlanght, defelve zyn alfoo ghefchickt dat de
fonderlinghfte ende edelfte, foo wel in 't uytterlijckeals in 't innerlycke, door een natuurlycke dif-
pofitie veel beter gefchickt ende veel fchoonder zyn als d'andere, ende daeromme elckanderen niet
geheel ghelyck, alfmen fien kan aende volmaeckfte dieren, ende fonderlinghe aenden Menfche en-
de van handt tot handt aende andere , felfs tot de planten ende fteenentoe, ende daeromme feydt
Piautuswtl: Nam ego hominem homini fimiliorem nunquamvidi alterum , ende't ghene volght. Daer-
omme kanmen noch door hoogher, noch door krachtiger reden, als vanGodr- nochte oock door ExMe.
grooternoch edelder wercken als die vande nature voortghebracht zyn, beveftighen datter een
orden zy, ende oock datter ereraden in alle dinghen zyn, ende fulcks fietmen mede klaer ghenoegh
inde wetenfehappen ende edele konftem foo wel fuyvere ende fimple als inde min fuy vere ende ghe-
A. fubal-
Kechfi
Der algbemeens
ARCHITECTURE
Van
VINCENT SCAMOZZI
Architect van Venetien.
Het fefie Boeck.
Dat in alle natuur li/ckefaken een orden toefen moet: Midtfgaders hoe iiéle
ende hoedanighe d'ordens %tjn inde ArchiteUure. C ap. i.
Ewijle men van de befchrijvinghe der generale dinghen, des te
lichter komt tot kenniffe vande fpeciale ende den aenkleven van dien, ZMeth.
(gelijck wy uyt Arifioteles leeren ) Principia fiint tanquam locmjanuce
in domo quem nullus ignorat, Daeromme gehandelt hebbende inde voor-
gaende boecken van alle de foorten van publijque ende private gebou-
wen, foowel geeftelijcke als wereltlijcke, fbo lullen wy in dit tweede
deel beginnen te fpreken vande ordens der Architecture, ende oock by
ghevolghe vande cieraden van allerhande edificien. Maer het fchijnt
feer wel te voeghen, datmen eerft gae onderfoecken, of de ghebouweu
behooren geciert te worden, ende wat orden fy, midtfgaders hoe vele
ende hoedanige de felve zijn, met andere dierghelijcke faecken omme
daer door tot meerder kenniffe der felver te geraecken; ende daer nae
fullen wy fpreken van hare gheflachten ende foorten: Ende eyndelijcken van hare deelen ende leden,
met fodanigen klaerheyt als het mogelijck welen fal; Lettende op 't ghene Arifioteles fèyt, Sermo om-
nis traÜari debet quafi per figurant non per exaüadifcujjionem. Ende noch. Omnis fermofibreviorfuerit 2*th"'
quam oporteat obfcurat intelleBum,filongior difficilis erit retenlioni,& difcipulo oblivionem inducet.
Ende komende tot het eerfte, alfoo daer in allen dingen een orden wefen moet, anders fouder een
verwerringhe veroorfaeckt ende alles gebracht worden tot het ge-imagineerde Chaos van Anaxago-
ras ofte 't gene de Poëten verfiert hebben, foo fegghenwy, dat met reden , d'Architecture, als een
werckfter van een uytnemende wetenfchap, een orden hebben moet: ende dat fulcks waer is, blijckt:
(foo men daer toe EEemelfche dinghen magh ghebruycken: ) ghenoeghfaem daer uyt, dat hoewel
de groote Majefteyt Godes alle dinghen met een uytnemende volmaecktheydt, over-groote nuttig-
heydt, bequaemheydt voorde werelt, ende eyndelijcken met de hooghfte fchoonheydtendeaer-
digheydt ghefchapen heeft, foo heeft hyfe evenwel verghefelfchapt met een wonderlijcke fraeyigh»
heyd ende orden, omme (gelijck de fpeculateurs ghelooven: ) datfè des te bêquamer dienen fonden
het menfchelijcke gheflachte ende met des te meerder aenghenaemheydt fouden verfchijnen. Sulcks
dat defelve foodanighe als fy fijn fonderyet anders defe werelt fonderlinghe vergieren ende maken
eene uytfprekelijcke correspondentie, ghelijckwyaende Hemelen hierboven ende aende dinghen
die onder ons fijn klaerlijcken kunnen bëmercken; Ende fyn daeromme de Hemelfche dinghen foo
veel te edelder gheacht, om dat fy in haren loop beter geordineert zyn, ende d'andere over-treffen,
ende oockomdatfe haer vertoonen met meerder lierren versiert, ende door der felver luyfter veel
fchoonderfchijnen. Ende wat deaerdtfche dinghen aenlanght, defelve zyn alfoo ghefchickt dat de
fonderlinghfte ende edelfte, foo wel in 't uytterlijckeals in 't innerlycke, door een natuurlycke dif-
pofitie veel beter gefchickt ende veel fchoonder zyn als d'andere, ende daeromme elckanderen niet
geheel ghelyck, alfmen fien kan aende volmaeckfte dieren, ende fonderlinghe aenden Menfche en-
de van handt tot handt aende andere , felfs tot de planten ende fteenentoe, ende daeromme feydt
Piautuswtl: Nam ego hominem homini fimiliorem nunquamvidi alterum , ende't ghene volght. Daer-
omme kanmen noch door hoogher, noch door krachtiger reden, als vanGodr- nochte oock door ExMe.
grooternoch edelder wercken als die vande nature voortghebracht zyn, beveftighen datter een
orden zy, ende oock datter ereraden in alle dinghen zyn, ende fulcks fietmen mede klaer ghenoegh
inde wetenfehappen ende edele konftem foo wel fuyvere ende fimple als inde min fuy vere ende ghe-
A. fubal-
Kechfi