Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Schwartze, Moritz Gotthilf
Das alte Aegypten oder Sprache, Geschichte, Religion und Verfassung des alten Aegyptens: nach den altägyptischen Original-Schriften und den Mittheilungen der nichtägyptischen alten Schriftsteller (Band 1) — Leipzig, 1843

DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.17156#0616

DWork-Logo
Overview
loading ...
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
563

System der Hieroglyphik

bindungsglied mit den entsprechenden Casus der anderen Declinationen zu erkennen giebt. Wenden
wir daher unsre Aufmerksamkeit von dem Plural der dritten Declin. auf deren Singular. Zuerst
die Bemerkung, dass in der ältesten Zeit eine Menge geschlechtlicher Wörter nachweisbar i) den
Nominat. sing, auf IS bildeten, späterhin jedoch das I und häufig auch das S abwarfen, nur dass auch
hier dem IS die alterthümliche Schreibart ES wie oben in ÄlDVLES=aedilis voran ging »). Diese
Declination Hess daher den Nominativ, Genitiv und Vocativ sing, und den Nominativ, Accusativ
und Vocativ pf. jener Wörter unverändert, so wie es diese Casus wohl auch noch in der Augu-
steischen Zeit bei navis, puppis, turris, civis etc. blieben. Das I des Genitivs zeigt sich für die
erste Declin. in dem AI und für die zweite in der Endung I. Mit dem S hat sich, so viel ich
weiss, nur die Form AES ziemlich oft erhalten. leder meiner Leser wird mir aber unbedenklich
gestatten, diese Form hinsichtlich ihres in der ältern Zeit geltenden Lautinhaltes in AIS umzu-
schreiben. Für die zweite Declin. hat sich die alte Genitivform auf IS vielleicht noch in mis, Iis,
sis für mei, tui, sui 3) erhalten. Dass die vierte und fünfte Declin. nur zwei Spielarten der drit-
ten sind, hat Schneider mit Recht behauptet 4). Auch in der vierten Declin. erscheint daher das
I des Genitivs in fruclu-is 5); sencdu-is etc., den älteren Formen des contrahirten frucliis, senalüs,

1) Phisciax. p. 761. Veteres hujuscemodi nomina (auf as, aüs) in is proferebant, et hic et haec Arpinatis dicen-
tes. Quod autem per syncopam haec proferuntur, vetustissimorum usus coinprobat. Cato in Orig.: Sed lucus Capenatis,
si quis mortuus est Arpinatis, popiiliis Aräeatis. Idem Samnitis dixit pro Samnis. Laurentis etiam pro Laurens dicebant.
Ennius in Annul.: haurentis terra, p. 764. Antiquissimi hic et haec memoris proferebant. — Sciendum (amen, quod
etiam hic et haec concurdis dicebant antiqui (aucb discordis und überhaupt alle a corde composita s. p. 72G.], et hic et
haec amentis. Nec mirum cum simplex quoque «lentis Ennius protulit in Epicharmo: Terra corpus est, at mentis ignis
est, pro mens. Lentis quoque pro lens, et paris pro par; Atta in Socru: Fortuna paris. p. 751. Veluslissiuii trabes
pro trabs et scrobes pro scrobs proferebant. p. 754. Inveniuntur veteres qui genitivo similem nominativum protulerunt,
ut haec carnis, hujus carnis. Et senex senis et supellex supeileCtilis, in quo duabus syllabis viucit nominativum genitivus;
liujus quoque nomfnativnm quidam similem genitivo protulerunt. Et omnia quae a capite composila in ps desinunt, simi-
liter babent duabus syllabis superautem genitivum, anceps ancipilis, biceps bicipilis, centiceps centicipitis: quae veteres
in es proferentes secundum regulam declinabant, ancipes ancipitis, bicipes bicipilis: sicut hospes hospitis, sospes sospitis
(vgl. p. 707. 8. die Wörter pulver pulveris, cucnmer cucumeris, einer cineris, vomer vomeris , puber puberis, pollen pol-
linis, welche nach Abwertung des ei- und en wieder einen Nominativ pulvis, cucumis, cinis, vomis, pubis, und pubes,
pollis bildeten.). Iuniores vero gaudentes breviloquio per oircumeisionem ea protulerunt, quod et in aliis dictionibus fe-
cisse inveninntur, nt die, duc, fac, fer pro dice elc. Nec non etiam Vocativos in ius termiuantium propriorum, Virgili et
Terenti pro Virgilie et Terentle dicentes, de quibus jam doeuimus. Vgl. Häutung Heb. d. Cas. p. 131. fgg. n. p. 130. fgg.

2) Vgl. Varko d. L. L. VI, 3. IX, 3. Daher gestattete Varro (s. Charis. p. 9ö.) nur den Abi. Aedile.'Vgl. jedoch
Schneider Formenlehre p. 231.

3) Priscian. p. 955. sunt in pronominibus modi declmationum quatuor. Primus qui in tribus primitivorum perso-
liis cernitur per obliquos casus, nam nominativus primae personae dissouus est a genitivo; tertia vero deficit, ut ego, mei
vel mis, tu, tui vel Iis: sui, quod debuit seeuudum analogiam esse, sui vel sis, quod dubitatiouis causa, ne verbum esse
putetur, recusaverunt proferre. Kam ad Graecorum imitationem bis quoque utiniur duplieibus genitivis pronominum. Apud
illos enim tftov et efiovq Dorice, oov et aovg, ov et ovg dici solet. In e autem desinens solet apud nos in is fiuiri, ut //17-
fioo&evovq ßemosthenis, 'Egpoytvovq Ihrmoyenis. In ov vero in i, IJqiu/iov Vriami, Kvqov Cyri. Sic ergo e/iov, oov, ov,
mei, tui, sui, efiovg, rovg, ovg mis, tis, sis. sed propter supra dictam causam tacitus est tertiae hujusinodi genitivus. En-
nius in II.: Ingens cura mis cum concordibus aequiparare.

' 4) Schneider Formenlehre p. 486. fgg. 352. fgg. Vgl. Ramshorn hat. Gram. p. 60.

5) Geix. Noct. Att. IV, 16. M. Varuonem et P. Nigidium, viros Romani generis doctissimos, comperimus non ali-
ter elocutos esse et scripsisse quam senatuis et domuis et fluetuis , qui est patrius casus ab eo, quod est senatus, domus
et fluetus: binc senatui, domui, fluetui, ceteraque Iiis consimilia pariter dixisse. Terentii quoque comici versus in libris

veteribus itidem scriptus est: Eius anuis, opinor, causa, quae est emortua.--Cum igitur, inquiuut, in casu dandi huio

senatui dicamus, genitivus ex eo singularis senatuis est et non senatus. Sed non omnes concedunt, in casu dativo senatui
magis dicendum; quam senatu. Sicut Luciuus in eodem casu victu et anu dicit, non victui et anui. Virgilius quoque in
casu dandi aspectu dicit, u0n aspectui. Teque aspectu ne subtrahe nost.ro; et in Georgicis: Quod nec coneubitu indul-
geat. C. etiam Caesar, gravis auetor linguae Iatinae in Anticatone: Unius, iuquit, arrogautiae superblaeque dominatuque;
 
Annotationen