Studia do Dziejów Wawelu (4.1978)

KRONIKA

MATERIAŁY Z BADAŃ PROWADZONYCH W KAPLICY ŚWIĘTOKRZYS-
KIEJ NA WAWELU W LATACH 1972—1973 Z OKAZJI JEJ KONSERWACJI,
POŁĄCZONEJ Z OTWARCIEM GROBÓW: KRÓLA KAZIMIERZA JAGIEL-
LOŃCZYKA (ZM. 1492) I KRÓLOWEJ ELŻBIETY AUSTRIACZKI (ZM. 1505)

EKSPLORACJE ARCHEOLOGICZNE, BADANIA SPECJALISTYCZNE,

ZABIEGI KONSERWATORSKIE

JERZY SZABŁOWSKI

UWAGI OGÓLNE

Kaplica Świętokrzyska, należąca do najcenniejszych pod względem historycznym
i artystycznym kaplic, jakie otaczają katedrę krakowską, stanowiąca zarazem jedno
z najstarszych tego typu mauzoleów królewskich na Wawelu, doczekała się w ostatnim
trzydziestoleciu dwukrotnie poważnej konserwacji, co dało sposobność przeprowadzenia
gruntownych badań naukowych. Pierwsza konserwacja, w latach 1949—195I} objęła
przede wszystkim dekorację malarską wnętrza, wykonaną w r. 1470 staraniem króla
Kazimierza Jagiellończyka i jego żony, królowej Elżbiety Austriaczki, przez malarzy
ruskich z kręgu sztuki nowogrodzkiej. Wyczerpujące sprawozdanie z przebiegu tych
prac przedstawił w r. 1955 ich realizator Rudolf Kozłowski, główny konserwator Pań-
stwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu, w artykule Konserwacja zabytków malarstwa ścien-
nego w zamku i w katedrze na Wawelu (Studia do Dziejów Wrawelu I, 1955, s. 412—414],
zaś wyniki własnych badań historyczno-artystycznych nad polichromią ogłosiła dru-
kiem w tym samym wydawnictwie dr Anna Różycka-Bryzek. W rozprawie Bizantyńsko*
ruskie malowidła ścienne w kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu (Studia do Dziejów Wawelu III,
1968, s. 175—293), stanowiącej dysertację doktorską wymienionej autorki, została
przeprowadzona wnikliwa analiza artystycznych i ideowych treści zabytku i ustalona
jego stylistyczna proweniencja. Równocześnie z konserwacją malowideł zrekonstruo-
wano, opierając się na oryginalnych kartonach Józefa Mehoffera, witraże w dwóch
zachodnich oknach kaplicy, zniszczone w momencie wysadzania mostu na Wiśle w dniu
18 stycznia 1945 przez wycofujących się z Krakowa Niemców. W latach 1972—1973
zajęto się (nie bez zachęty ze strony piszącego te słowa) ponownie kaplicą Święto-
krzyską, zrazu dla usunięcia niektórych nowszych elementów, nie licujących z war-
tością artystyczną i zabytkową wnętrza, oraz w związku z koniecznością przywróce-
nia na pierwotne miejsce dwóch gotyckich tryptyków, zabranych stąd na czas konser-
wacji polichromii.

Zaczęto od zerwania nieodpowiedniej wzorzystej posadzki ceramicznej z 70-tych
lat ubiegłego wieku, którą miała zastąpić nowa, marmurowa, o dyskretnej, szlachetnej
barwie, nie kolidująca z wyjątkowo pięknymi i cennymi w tej kaplicy dziełami sztuki
późnośredniowiecznej. Odsłonięte w warstwie podposadzkowej świadectwa istnienia

28* 435