DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55688#0413
SZTUKA EUROPY WSCHODNIEJ • ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ • ART OF THE EAST EUROPE • Т.Н
POLSKA - ROSJA: SZTUKA I HISTORIA
ПОЛЬША-РОССИЯ: ИСКУССТВО И ИСТОРИЯ
ТОМ II
Jan Wiktor Sienkiewicz
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń; PISnSŚ
Wyprowadzeni z nieludzkiej ziemi. Artyści wokół Andersa
Twórczość wojenna polskich artystów plastyków
uratowanych przez Andersa z sowieckiej niewoli,
którzy z 2 Korpusem przemieszczali się w kierun-
ku Włoch przez Iran, Irak, Syrię, Liban, Palesty-
nę i Egipt, do niedawna pozostawała mało znana
i nieobecna w literaturze przedmiotu. Prowadzone
przez autora tekstu od 1989 r. badania nad polskim
życiem artystycznym na emigracji, a szczególnie
nad twórczością polskich twórców poza granicami
kraju, przyniosły w ostatnich latach również wiele
ustaleń w zakresie twórczości plastycznej artystów
„wokół” Władysława Andersa, szczególnie za lata
1942-1949.1
Jedną z kapitalnych decyzji generała Władysła-
wa Andersa, podjętą jeszcze na „nieludzkiej ziemi”,
było utworzenie Ośrodka Kultury i Oświaty Armii
Polskiej. Jego szefem w 1942 r. mianowany został
malarz i pisarz Józef Czapski (il. 1). Zarówno sam
Czapski, jak i wielu innych - uratowanych od śmier-
ci - starszych i młodszych jego kolegów, nie zawsze
absolwentów uczelni artystycznych w przedwojen-
nej Polsce, upamiętniało zarówno w niewielkich
formatowe szkicownikach, ale także kompozycjach
olejnych, drogę z łagrów, przez Bliski Wschód aż
1 Sienkiewicz (2012: 63-97); Sienkiewicz (2011: 208-
245).
do Włoch. Dzisiaj rozproszone po zbiorach muze-
alnych i prywatnych, rysunkowe i malarskie dzieła
z tego czasu stanowią nieocenioną wartość doku-
mentacyjną i artystyczną. Są bowiem rejestrem
zatrzymanych w kadrze obrazów z miejsc postoju
i walk 2 Korpusu. Ze względu też, nie tylko na ich
wartość dokumentacyjną, ale również artystyczną,
winny wejść do dziejów plastyki polskiej XX w.
Warto przypomnieć, iż Armia Polska na Wscho-
dzie uformowała się na podstawie rozkazu Naczel-
nego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generała Wła-
dysława Sikorskiego z dnia 12 września 1942 r.
Utworzona została z połączenia Wojska Polskiego
na Środkowym Wschodzie i Polskich Sił Zbrojnych
utworzonych w Związku Sowieckim, zwanych po-
tocznie Armią Andersa. Rok później, 21 lipca
1943 r., z dowództwa i jednostek Armii Polskiej na
Wschodzie, w północnym Iraku w rejonie Kirkuku
i Ałtun Kapon, utworzony został 2 Korpus Polski,
którego dowódcą został generał Władysław Anders,
zachowując stanowisko dowódcy Armii Polskiej na
Wschodzie.2
W literaturze polskiej w obszarze dziejów XX-
-wiecznej sztuki polskiej, pierwsze kroki w kierun-
2 Archiwum (2007).
POLSKA - ROSJA: SZTUKA I HISTORIA
ПОЛЬША-РОССИЯ: ИСКУССТВО И ИСТОРИЯ
ТОМ II
Jan Wiktor Sienkiewicz
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń; PISnSŚ
Wyprowadzeni z nieludzkiej ziemi. Artyści wokół Andersa
Twórczość wojenna polskich artystów plastyków
uratowanych przez Andersa z sowieckiej niewoli,
którzy z 2 Korpusem przemieszczali się w kierun-
ku Włoch przez Iran, Irak, Syrię, Liban, Palesty-
nę i Egipt, do niedawna pozostawała mało znana
i nieobecna w literaturze przedmiotu. Prowadzone
przez autora tekstu od 1989 r. badania nad polskim
życiem artystycznym na emigracji, a szczególnie
nad twórczością polskich twórców poza granicami
kraju, przyniosły w ostatnich latach również wiele
ustaleń w zakresie twórczości plastycznej artystów
„wokół” Władysława Andersa, szczególnie za lata
1942-1949.1
Jedną z kapitalnych decyzji generała Władysła-
wa Andersa, podjętą jeszcze na „nieludzkiej ziemi”,
było utworzenie Ośrodka Kultury i Oświaty Armii
Polskiej. Jego szefem w 1942 r. mianowany został
malarz i pisarz Józef Czapski (il. 1). Zarówno sam
Czapski, jak i wielu innych - uratowanych od śmier-
ci - starszych i młodszych jego kolegów, nie zawsze
absolwentów uczelni artystycznych w przedwojen-
nej Polsce, upamiętniało zarówno w niewielkich
formatowe szkicownikach, ale także kompozycjach
olejnych, drogę z łagrów, przez Bliski Wschód aż
1 Sienkiewicz (2012: 63-97); Sienkiewicz (2011: 208-
245).
do Włoch. Dzisiaj rozproszone po zbiorach muze-
alnych i prywatnych, rysunkowe i malarskie dzieła
z tego czasu stanowią nieocenioną wartość doku-
mentacyjną i artystyczną. Są bowiem rejestrem
zatrzymanych w kadrze obrazów z miejsc postoju
i walk 2 Korpusu. Ze względu też, nie tylko na ich
wartość dokumentacyjną, ale również artystyczną,
winny wejść do dziejów plastyki polskiej XX w.
Warto przypomnieć, iż Armia Polska na Wscho-
dzie uformowała się na podstawie rozkazu Naczel-
nego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generała Wła-
dysława Sikorskiego z dnia 12 września 1942 r.
Utworzona została z połączenia Wojska Polskiego
na Środkowym Wschodzie i Polskich Sił Zbrojnych
utworzonych w Związku Sowieckim, zwanych po-
tocznie Armią Andersa. Rok później, 21 lipca
1943 r., z dowództwa i jednostek Armii Polskiej na
Wschodzie, w północnym Iraku w rejonie Kirkuku
i Ałtun Kapon, utworzony został 2 Korpus Polski,
którego dowódcą został generał Władysław Anders,
zachowując stanowisko dowódcy Armii Polskiej na
Wschodzie.2
W literaturze polskiej w obszarze dziejów XX-
-wiecznej sztuki polskiej, pierwsze kroki w kierun-
2 Archiwum (2007).