DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55688#0546
542
Jerzy Uścinowicz
II. 13. Cerkiew prawosławna Św. Jana Klimaka, Warszawa-Wola,
witraż okna w ścianie południowej, autor Adam Stalony-
Dobrzański, fot. J. Uścinowicz, 2012
przyniósł islam, ale także całkowicie uwolnionej od
kanonów sztuki nowoczesnej XX w. Są one też jak-
by formą zespolenia świadomości ze świadomością
pozazmysłową. Są realnym świadectwem pośred-
nictwa w tym dziele działania bytów subtelnych.
Nie ilustrują ich, ale są jakby ikoniczną reakcją na
ich istnienie. To wyraźnie się wyczuwa.
Ukazane na wstępie dawne przykłady syntezy
sztuki architektury gotyku ze sztuką ikony w Pol-
sce mają dziś swoją wspaniałą kontynuację - w ich
witrażowych ikonach. Są ich naturalnym prze-
dłużeniem. I trzeba to wyraźnie podkreślić, że to
wspaniałe spotkanie sztuki zrodzonej pomiędzy
Wschodem i Zachodem, pomiędzy tradycją surre-
alizmu i kubizmu a kanonem tradycyjnej prawo-
sławnej ikony, pomiędzy architekturą zachodniego
gotyku a strukturą liturgiczno-przestrzenną świąty-
ni wschodniej, mamy zarówno w kościołach kato-
lickich jak i cerkwiach prawosławnych. Wzajemna
wymiana wartości zachodzi tu w obu kierunkach.
Sztuki obu Kościołów nie da się dziś rozsunąć,
oddzielić, odseparować. Oba Kościoły żyją w stanie
potencjalnej jedności. Ożywiają się we wzajemnym
kontakcie. Tak jak analityczność myślenia Zacho-
du ożywiająco wpływa na syntetyczny stan świa-
domości Wschodu, tak jak rozbudzony w mistyce
i symboliczno-ikonicznym poszukiwaniu syntezy
Wschód ożywiająco wpływa na zbyt minimalistycz-
nie nastawiony dziś i abstrakcyjny Zachód.
W sztuce obu Kościołów - Wschodniego i Za-
chodniego - świat chrześcijański powraca do swojej
pierwotnej jedności. Ta jedność już się realizuje, do-
konuje się tu w sposób bezpośredni, odkryty. W tej
syntezie sztuka w pełni uzyskuje swój sens i osiąga
cel. Realizuje się w tym, do czego właściwie została
powołana.
Bibliografia
Anchimiuk 1996 = Anchimiuk, bp. Jeremiasz: „Na jubi-
leusz 50-lecia parafii katedralnej we Wrocławiu” [w:]
Katedra Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy we
Wrocławiu, Igor Rydzanicz (red.), Arboretum, Wro-
cław 1996.
Bułgakow 1992 = Bułgakow, Sergiusz: Prawosławie. Za-
rys nauki Kościoła prawosławnego, Henryk Paprocki
(tłum.), Orthdruk, Białystok, Formica, Warszawa
1992 (Булгаков, С[ергий]: Православие. Очерки
учения православной Церкви, Париж 1987).
Cooper 1975 = Cooper, Leon N.: Istota i struktura fi-
zyki, PWN, Warszawa 1975 (Cooper, Leon N.: An
Introduction to the Meaning and Structure ofiPhysics,
Harper and Row, Publishers, New York-Evanston-
London 1968).
Dwirnyk 1953 = Dwirnyk, Joseph: Role de l’iconostase,
Sacra Congregatio pro Eccl. Orient: Ordo celebra-
tionis Yesperarum, Matutini et Divinae Liturgiae iu-
xta Recensionem Ruthenorum, wyd. 2, Roma 1953.
Eliade 1957 = Eliade, Mircea: Lesacrć et leprofane (Das
heilige und das profane), Rowohlt Taschenbuch-Ver-
lagGMBH, Hamburg 1957.
Evdokimov 1984 = Evdokimov, Paul: „Sztuka ikony -
teologia piękna”, Novum, 1-2 (1984) (Evdokimov,
Paul: Lart de Licóne. Theologie de la heaute, Brouwer
1970).
Evdokimov 1986 = Evdokimov, Paul: Prawosławie, Jerzy
Klinger (tłum.), Instytut Wydawniczy РАХ, Warsza-
wa, 1964,1986 (Evdokimov, Paul: L’Orthodoxie, De-
lachaux et Niestle S. A., Paris 1959).
Floreński 1984 = Floreński, Paweł: Ikonostas i inne szki-
ce, Zbigniew Podgórzec (tłum.), Instytut Wydawni-
czy РАХ, Warszawa 1984.
Krug 1981 = Krug, o. Grzegorz: „Myśli o Trójcy Świę-
tej”, Novum, 12(1981).
Likowski 1906 = Likowski, Edmund: Dzieje kościoła
unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku, cz.
I, Warszawa 1906.
Jerzy Uścinowicz
II. 13. Cerkiew prawosławna Św. Jana Klimaka, Warszawa-Wola,
witraż okna w ścianie południowej, autor Adam Stalony-
Dobrzański, fot. J. Uścinowicz, 2012
przyniósł islam, ale także całkowicie uwolnionej od
kanonów sztuki nowoczesnej XX w. Są one też jak-
by formą zespolenia świadomości ze świadomością
pozazmysłową. Są realnym świadectwem pośred-
nictwa w tym dziele działania bytów subtelnych.
Nie ilustrują ich, ale są jakby ikoniczną reakcją na
ich istnienie. To wyraźnie się wyczuwa.
Ukazane na wstępie dawne przykłady syntezy
sztuki architektury gotyku ze sztuką ikony w Pol-
sce mają dziś swoją wspaniałą kontynuację - w ich
witrażowych ikonach. Są ich naturalnym prze-
dłużeniem. I trzeba to wyraźnie podkreślić, że to
wspaniałe spotkanie sztuki zrodzonej pomiędzy
Wschodem i Zachodem, pomiędzy tradycją surre-
alizmu i kubizmu a kanonem tradycyjnej prawo-
sławnej ikony, pomiędzy architekturą zachodniego
gotyku a strukturą liturgiczno-przestrzenną świąty-
ni wschodniej, mamy zarówno w kościołach kato-
lickich jak i cerkwiach prawosławnych. Wzajemna
wymiana wartości zachodzi tu w obu kierunkach.
Sztuki obu Kościołów nie da się dziś rozsunąć,
oddzielić, odseparować. Oba Kościoły żyją w stanie
potencjalnej jedności. Ożywiają się we wzajemnym
kontakcie. Tak jak analityczność myślenia Zacho-
du ożywiająco wpływa na syntetyczny stan świa-
domości Wschodu, tak jak rozbudzony w mistyce
i symboliczno-ikonicznym poszukiwaniu syntezy
Wschód ożywiająco wpływa na zbyt minimalistycz-
nie nastawiony dziś i abstrakcyjny Zachód.
W sztuce obu Kościołów - Wschodniego i Za-
chodniego - świat chrześcijański powraca do swojej
pierwotnej jedności. Ta jedność już się realizuje, do-
konuje się tu w sposób bezpośredni, odkryty. W tej
syntezie sztuka w pełni uzyskuje swój sens i osiąga
cel. Realizuje się w tym, do czego właściwie została
powołana.
Bibliografia
Anchimiuk 1996 = Anchimiuk, bp. Jeremiasz: „Na jubi-
leusz 50-lecia parafii katedralnej we Wrocławiu” [w:]
Katedra Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy we
Wrocławiu, Igor Rydzanicz (red.), Arboretum, Wro-
cław 1996.
Bułgakow 1992 = Bułgakow, Sergiusz: Prawosławie. Za-
rys nauki Kościoła prawosławnego, Henryk Paprocki
(tłum.), Orthdruk, Białystok, Formica, Warszawa
1992 (Булгаков, С[ергий]: Православие. Очерки
учения православной Церкви, Париж 1987).
Cooper 1975 = Cooper, Leon N.: Istota i struktura fi-
zyki, PWN, Warszawa 1975 (Cooper, Leon N.: An
Introduction to the Meaning and Structure ofiPhysics,
Harper and Row, Publishers, New York-Evanston-
London 1968).
Dwirnyk 1953 = Dwirnyk, Joseph: Role de l’iconostase,
Sacra Congregatio pro Eccl. Orient: Ordo celebra-
tionis Yesperarum, Matutini et Divinae Liturgiae iu-
xta Recensionem Ruthenorum, wyd. 2, Roma 1953.
Eliade 1957 = Eliade, Mircea: Lesacrć et leprofane (Das
heilige und das profane), Rowohlt Taschenbuch-Ver-
lagGMBH, Hamburg 1957.
Evdokimov 1984 = Evdokimov, Paul: „Sztuka ikony -
teologia piękna”, Novum, 1-2 (1984) (Evdokimov,
Paul: Lart de Licóne. Theologie de la heaute, Brouwer
1970).
Evdokimov 1986 = Evdokimov, Paul: Prawosławie, Jerzy
Klinger (tłum.), Instytut Wydawniczy РАХ, Warsza-
wa, 1964,1986 (Evdokimov, Paul: L’Orthodoxie, De-
lachaux et Niestle S. A., Paris 1959).
Floreński 1984 = Floreński, Paweł: Ikonostas i inne szki-
ce, Zbigniew Podgórzec (tłum.), Instytut Wydawni-
czy РАХ, Warszawa 1984.
Krug 1981 = Krug, o. Grzegorz: „Myśli o Trójcy Świę-
tej”, Novum, 12(1981).
Likowski 1906 = Likowski, Edmund: Dzieje kościoła
unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku, cz.
I, Warszawa 1906.