DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Kierunki w późnobarokowej architekturze sakralnej na Wołyniu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22258#0009
Jerzy Kowalczyk
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
KIERUNKI W PÓŹNOBAROKOWEJ ARCHITEKTURZE
SAKRALNEJ NA WOŁYNIU1
Sytuacja wyznaniowa na Wołyniu w w. XVIII charakteryzowała się
istnieniem na tym terenie dwu katolickich administracji kościelnych: grec-
kokatolickiej diecezji łucko-ostrogskiej oraz łacińskiej diecezji łuckiej, ściślej
archidiakonatu łuckiego. W końcu XVIII w. (1790) na tym obszarze zamiesz-
kiwało 805 tys. mieszkańców2, z czego tylko ok. 250 tys. stanowili wyznawcy
obrządku łacińskiego (il.l). Prawosławna diecezja łucko-ostrogska jako ostat-
nia przystąpiła w 1702 r. do unii z Kościołem rzymskim. Nieco wcześniej
uczyniły to diecezje: przemyska (1692) i lwowska (1700). Około 1700 r.
dokonała się więc ostateczna integracja wyznaniowa na wschodnich obszarach
Rzeczypospolitej. Pozostały tylko nieliczne wysepki prawosławia. Unia Koś-
ciołów miała znaczenie nie tylko dla silniejszej integracji państwowej, ale także
przyczyniła się do latynizacji architektury cerkwi3.
Celem niniejszego artykułu jest przede wszystkim omówienie architek-
tury późnobarokowych kościołów łacińskich. Parafii katolickich na terenie
Wołynia było tylko 84, ale obejmowały one, w porównaniu z parafiami
prawosławnymi (grecko-katolickimi), wiernych z dużego obszaru. Zorganizo-
wane były w 5 dekanatach: dubieńskim, krzemienieckim, włodzimierskim,
zasławskim i zbaraskim. Kościoły parafialne były budowane w ogromnej
większości w miastach i miasteczkach. Tylko 21 parafii i 2 filie miały kościoły
we wsiach4. 25 parafii prowadzonych było przez zakonników, przy kościołach
klasztornych5. Liczniejsze niż w innych województwach były na Wołyniu
kościoły klasztorne — aż 486. W sumie na Wołyniu było ok. 140 kościołów
obrządku łacińskiego, nie licząc prywatnych kaplic zamkowych. Ruch budow-
lany w XVIII w. (ściśle, w interesujących nas latach 1700-1772) był znaczny.
Niemal w co drugiej parafii wzniesiono wówczas nowy kościół i tylko 30%
z nich było drewnianych (11 świątyń)7.
Instytut Sztuki PAN
Warszawa
KIERUNKI W PÓŹNOBAROKOWEJ ARCHITEKTURZE
SAKRALNEJ NA WOŁYNIU1
Sytuacja wyznaniowa na Wołyniu w w. XVIII charakteryzowała się
istnieniem na tym terenie dwu katolickich administracji kościelnych: grec-
kokatolickiej diecezji łucko-ostrogskiej oraz łacińskiej diecezji łuckiej, ściślej
archidiakonatu łuckiego. W końcu XVIII w. (1790) na tym obszarze zamiesz-
kiwało 805 tys. mieszkańców2, z czego tylko ok. 250 tys. stanowili wyznawcy
obrządku łacińskiego (il.l). Prawosławna diecezja łucko-ostrogska jako ostat-
nia przystąpiła w 1702 r. do unii z Kościołem rzymskim. Nieco wcześniej
uczyniły to diecezje: przemyska (1692) i lwowska (1700). Około 1700 r.
dokonała się więc ostateczna integracja wyznaniowa na wschodnich obszarach
Rzeczypospolitej. Pozostały tylko nieliczne wysepki prawosławia. Unia Koś-
ciołów miała znaczenie nie tylko dla silniejszej integracji państwowej, ale także
przyczyniła się do latynizacji architektury cerkwi3.
Celem niniejszego artykułu jest przede wszystkim omówienie architek-
tury późnobarokowych kościołów łacińskich. Parafii katolickich na terenie
Wołynia było tylko 84, ale obejmowały one, w porównaniu z parafiami
prawosławnymi (grecko-katolickimi), wiernych z dużego obszaru. Zorganizo-
wane były w 5 dekanatach: dubieńskim, krzemienieckim, włodzimierskim,
zasławskim i zbaraskim. Kościoły parafialne były budowane w ogromnej
większości w miastach i miasteczkach. Tylko 21 parafii i 2 filie miały kościoły
we wsiach4. 25 parafii prowadzonych było przez zakonników, przy kościołach
klasztornych5. Liczniejsze niż w innych województwach były na Wołyniu
kościoły klasztorne — aż 486. W sumie na Wołyniu było ok. 140 kościołów
obrządku łacińskiego, nie licząc prywatnych kaplic zamkowych. Ruch budow-
lany w XVIII w. (ściśle, w interesujących nas latach 1700-1772) był znaczny.
Niemal w co drugiej parafii wzniesiono wówczas nowy kościół i tylko 30%
z nich było drewnianych (11 świątyń)7.