DOI Artikel:
Gorczyca, Łukasz: Z wędrówek po prowincjonalnych wnętrzach kościelnych Wileńszczyzny
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22258#0167
Łukasz Gorczyca
Koło Naukowe
Studentów Historii Sztuki
Uniwersytetu Warszawskiego
Z WĘDRÓWEK PO PROWINCJONALNYCH
WNĘTRZACH KOŚCIELNYCH WILEŃSZCZYZNY1
Głównym efektem prac inwentaryzacyjnych w podwileńskich parafiach
okazały się być nie odkrycia nieznanych dotąd, bądź zapomnianych, wybit-
nych dzieł sztuki, ale zwrócenie uwagi na wnętrze kościelne jako całość.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest wystrój takiego wnętrza, wystrój prowin-
cjonalny, stopniowo i powoli kompletowany, następnie używany i prze-
chowywany. Uchwycenie charakteru i mechanizmów kierujących wystrojem
prowincjonalnego kościoła jest celem pierwszym. Drugim ma być przyczynek
do historii rzemieślniczej i fabrycznej produkcji kościelnej u schyłku wieku
XVIII, w XIX i 1. połowie XX, a więc w okresie często jeszcze, acz zupełnie
niezasłużenie przez historyków pomijanym.
Koniec w. XVIII był na Wileńszczyźnie okresem wysokiej aktywności
twórczej. Zmiany geopolityczne i carski reżim ograniczyły ten ruch, który po
licznych kasatach i administracyjnych ograniczeniach, w 2. połowie wieku
zamarł niemal całkowicie. Nowe świątynie katolickie powstawały wówczas
tylko wyjątkowo. Sytuacja odwróciła się na początku w. XX, wraz z liberaliza-
cją polityki carskiej (ukaz 1905 roku). Z pierwszej ćwierci naszego stulecia
pochodzi większość podwileńskich kościołów i przeważająca część wyposaże-
nia. Statystyczne podsumowanie wykazałoby oczywiście, iż większość prac
przy aranżacji ich wnętrz wykonywali miejscowi rzemieślnicy. W Wilnie za-
mawiano roboty bardziej skomplikowane, bądź przywożono stamtąd gotowe
sprzęty i przedmioty. Wykorzystywano także obiekty z zamykanych w okolicy
kościołów. Importy zagraniczne i działalność obcych artystów stanowią część
najmniejszą i co istotne, nie zawsze wiążą się też z wyższym poziomem
wykonawstwa. Wybrane przykłady wskazując najciekawsze z zachowanych
w podwileńskich kościołach zespołów wyposażenia wnętrz, potwierdzą jedno-
cześnie powyższą obserwację.
Koło Naukowe
Studentów Historii Sztuki
Uniwersytetu Warszawskiego
Z WĘDRÓWEK PO PROWINCJONALNYCH
WNĘTRZACH KOŚCIELNYCH WILEŃSZCZYZNY1
Głównym efektem prac inwentaryzacyjnych w podwileńskich parafiach
okazały się być nie odkrycia nieznanych dotąd, bądź zapomnianych, wybit-
nych dzieł sztuki, ale zwrócenie uwagi na wnętrze kościelne jako całość.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest wystrój takiego wnętrza, wystrój prowin-
cjonalny, stopniowo i powoli kompletowany, następnie używany i prze-
chowywany. Uchwycenie charakteru i mechanizmów kierujących wystrojem
prowincjonalnego kościoła jest celem pierwszym. Drugim ma być przyczynek
do historii rzemieślniczej i fabrycznej produkcji kościelnej u schyłku wieku
XVIII, w XIX i 1. połowie XX, a więc w okresie często jeszcze, acz zupełnie
niezasłużenie przez historyków pomijanym.
Koniec w. XVIII był na Wileńszczyźnie okresem wysokiej aktywności
twórczej. Zmiany geopolityczne i carski reżim ograniczyły ten ruch, który po
licznych kasatach i administracyjnych ograniczeniach, w 2. połowie wieku
zamarł niemal całkowicie. Nowe świątynie katolickie powstawały wówczas
tylko wyjątkowo. Sytuacja odwróciła się na początku w. XX, wraz z liberaliza-
cją polityki carskiej (ukaz 1905 roku). Z pierwszej ćwierci naszego stulecia
pochodzi większość podwileńskich kościołów i przeważająca część wyposaże-
nia. Statystyczne podsumowanie wykazałoby oczywiście, iż większość prac
przy aranżacji ich wnętrz wykonywali miejscowi rzemieślnicy. W Wilnie za-
mawiano roboty bardziej skomplikowane, bądź przywożono stamtąd gotowe
sprzęty i przedmioty. Wykorzystywano także obiekty z zamykanych w okolicy
kościołów. Importy zagraniczne i działalność obcych artystów stanowią część
najmniejszą i co istotne, nie zawsze wiążą się też z wyższym poziomem
wykonawstwa. Wybrane przykłady wskazując najciekawsze z zachowanych
w podwileńskich kościołach zespołów wyposażenia wnętrz, potwierdzą jedno-
cześnie powyższą obserwację.