DOI Artikel:
Bernatowicz, Tadeusz: Kościół i klasztor Benedyktynek w Nieświeżu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0129
Tadeusz Bernatowicz
Instytut Historii Sztuki UW
Warszawa
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR BENEDYKTYNEK W NIEŚWIEŻU 1
W końcu w. XVI w Wielkim Księstwie Litewskim nie było jeszcze
rzymskokatolickiego klasztoru żeńskiego, jak również ośrodka, który prowa-
dziłby zarazem edukację dziewcząt. Po sprowadzeniu jezuitów do Nieświeża
w r. 1582 książę Mikołaj Radziwiłł „Sierotka” podjął starania o sprowadzenie
do stolicy ordynacji benedyktynek reguły chełmińskiej2. Podobnie jak w przy-
padku fundacji jezuickiej realizacja tej donacji przebiegała z dużymi oporami.
W liście z 18 VII 1589 książę zwrócił się z prośbą do biskupa chełmińskiego,
Piotra Kostki, aby ten — zgodnie z obietnicą daną na „sejmie przeszłym”
— pomógł w urzeczywistnieniu fundacji dla benedyktynek w Nieświeżu3.
Współinicjatorką fundacji była żona Radziwiłła, Elżbieta Eufemia z Wiś-
niowieckich, która podczas pobytu w Warszawie w połowie r. 1591 osobiście
prosiła przełożoną klasztoru w Chełmnie, Magdalenę Mortęską, o przysłanie
sióstr tej reguły do Nieświeża4. Mortęską nie wykazała większego zaintereso-
wania tworzeniem nowej placówki. Ponowna interwencja „Sierotki” u biskupa
Kostki w kwietniu 1590 sprawiła, że wysłała ona do Nieświeża swego
przedstawiciela, dziekana świeckiego, ks. Prokopa Zwonowskiego5. Był on
głównym pośrednikiem w czasie pertraktacji między fundatorem a ksienią.
Stanowczo odmówiła ona przysłania swego ekonoma, który zarządzałby
przydzielonymi przez Radziwiłła dobrami. Postawiła również księciu szereg
warunków do spełnienia. Część z nich — m. in. wyłączne zwierzchnictwo
biskupa i króla oraz przywileje papieskie, łagodzące surowe zasady reguły
benedyktyńskiej — Radziwiłł załatwił jeszcze przed przybyciem zakonnic do
Nieświeża. Inne, jak np. zwolnienie dóbr zakonnych od świadczeń na wypadek
wojny, przyrzekł uzyskać w miarę możliwości6. Wreszcie 8 XI 1590 Magdalena
Mortęską osobiście przybyła do Nieświeża, wybrała miejsce pod klasztor
i ostatecznie przyjęła fundaqę, a pod koniec tego miesiąca zgodziła się, aby
„faktor” Nogacki przejął dobra „funduszowe”. Na mocy spisanego 2 XII7 aktu
Instytut Historii Sztuki UW
Warszawa
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR BENEDYKTYNEK W NIEŚWIEŻU 1
W końcu w. XVI w Wielkim Księstwie Litewskim nie było jeszcze
rzymskokatolickiego klasztoru żeńskiego, jak również ośrodka, który prowa-
dziłby zarazem edukację dziewcząt. Po sprowadzeniu jezuitów do Nieświeża
w r. 1582 książę Mikołaj Radziwiłł „Sierotka” podjął starania o sprowadzenie
do stolicy ordynacji benedyktynek reguły chełmińskiej2. Podobnie jak w przy-
padku fundacji jezuickiej realizacja tej donacji przebiegała z dużymi oporami.
W liście z 18 VII 1589 książę zwrócił się z prośbą do biskupa chełmińskiego,
Piotra Kostki, aby ten — zgodnie z obietnicą daną na „sejmie przeszłym”
— pomógł w urzeczywistnieniu fundacji dla benedyktynek w Nieświeżu3.
Współinicjatorką fundacji była żona Radziwiłła, Elżbieta Eufemia z Wiś-
niowieckich, która podczas pobytu w Warszawie w połowie r. 1591 osobiście
prosiła przełożoną klasztoru w Chełmnie, Magdalenę Mortęską, o przysłanie
sióstr tej reguły do Nieświeża4. Mortęską nie wykazała większego zaintereso-
wania tworzeniem nowej placówki. Ponowna interwencja „Sierotki” u biskupa
Kostki w kwietniu 1590 sprawiła, że wysłała ona do Nieświeża swego
przedstawiciela, dziekana świeckiego, ks. Prokopa Zwonowskiego5. Był on
głównym pośrednikiem w czasie pertraktacji między fundatorem a ksienią.
Stanowczo odmówiła ona przysłania swego ekonoma, który zarządzałby
przydzielonymi przez Radziwiłła dobrami. Postawiła również księciu szereg
warunków do spełnienia. Część z nich — m. in. wyłączne zwierzchnictwo
biskupa i króla oraz przywileje papieskie, łagodzące surowe zasady reguły
benedyktyńskiej — Radziwiłł załatwił jeszcze przed przybyciem zakonnic do
Nieświeża. Inne, jak np. zwolnienie dóbr zakonnych od świadczeń na wypadek
wojny, przyrzekł uzyskać w miarę możliwości6. Wreszcie 8 XI 1590 Magdalena
Mortęską osobiście przybyła do Nieświeża, wybrała miejsce pod klasztor
i ostatecznie przyjęła fundaqę, a pod koniec tego miesiąca zgodziła się, aby
„faktor” Nogacki przejął dobra „funduszowe”. Na mocy spisanego 2 XII7 aktu