DOI Artikel:
Chrząszczewski, Jacek: Kościół ormiański w Stanisławowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0169
Jacek Chrząszczewski
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
KOŚCIÓŁ ORMIAŃSKI W STANISŁAWOWIE1
1. Stan badań
Dawny kościół ormiański jest jedną z najciekawszych osiemnastowiecz-
nych budowli Stanisławowa i już na początku ubiegłego wieku stał się
przedmiotem zainteresowania badaczy. Zapewne jako pierwszy zwrócił na
niego uwagę ksiądz-podróżnik Minas Pyżyszgianc w swej relacji z wyprawy do
Polski, opublikowanej w Wenecji w 1830 r.2 Ogólnie opisał on wygląd
świątyni, mylnie podał datę jej wzniesienia (1741) i z błędem w dacie rocznej
(MDCCXXIII) przytoczył łaciński tekst tablicy upamiętniającej konsekrację
kościoła (dziś już nie istniejącej).
Fragmenty dzieła Pyżyszgianca, w polskim tłumaczeniu i ze zwróceniem
uwagi na powyższe błędy, przytaczał Sadok Barącz3. W swych publikacjach ko-
rzystał on przede wszystkim z ksiąg parafialnych, inwentarzy, rękopisów i doku-
mentów znajdujących się niegdyś w archiwum kościelnym, a dziś w większości
zniszczonych lub rozproszonych. Cytowane przez niego obszerne fragmenty
zaginionych tekstów, wobec braku archiwaliów, mają wartość źródeł. Opraco-
wania Barącza dotyczą głównie miasta Stanisławowa i tamtejszej kolonii or-
miańskiej. Na tym tle pojawiają się wzmianki o niektórych wydarzeniach z hi-
storii kościoła (urywające się na pożarze w r. 1868). Informacje zawarte w pra-
cach Barącza powtarzano, często dosłownie, w różnych publikacjach o charak-
terze słownikowo-encyklopedycznym i krajoznawczym, wydawanych w XIX w.4
Tylko nieliczne wzmianki o kościele można znaleźć w opublikowanym
przez Pawińskiego pamiętniku ojca Alojzego Marii Pidou, prefekta kolegium
teatyńskiego we Lwowie5, a także w ogólnym opracowaniu Lechickiego,
dotyczącym Kościoła ormiańskiego w Polsce6. Znaczący wkład w naszą wiedzę
o życiu Ormian stanisławowskich wniósł natomiast Czesław Chowaniec, który
w swym historyczno-albumowym wydawnictwie zamieścił m. in. plan i foto-
grafie świątyni (głównie rzeźb)7. Z kolei Józef Zieliński, historyk miasta, opisał
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
KOŚCIÓŁ ORMIAŃSKI W STANISŁAWOWIE1
1. Stan badań
Dawny kościół ormiański jest jedną z najciekawszych osiemnastowiecz-
nych budowli Stanisławowa i już na początku ubiegłego wieku stał się
przedmiotem zainteresowania badaczy. Zapewne jako pierwszy zwrócił na
niego uwagę ksiądz-podróżnik Minas Pyżyszgianc w swej relacji z wyprawy do
Polski, opublikowanej w Wenecji w 1830 r.2 Ogólnie opisał on wygląd
świątyni, mylnie podał datę jej wzniesienia (1741) i z błędem w dacie rocznej
(MDCCXXIII) przytoczył łaciński tekst tablicy upamiętniającej konsekrację
kościoła (dziś już nie istniejącej).
Fragmenty dzieła Pyżyszgianca, w polskim tłumaczeniu i ze zwróceniem
uwagi na powyższe błędy, przytaczał Sadok Barącz3. W swych publikacjach ko-
rzystał on przede wszystkim z ksiąg parafialnych, inwentarzy, rękopisów i doku-
mentów znajdujących się niegdyś w archiwum kościelnym, a dziś w większości
zniszczonych lub rozproszonych. Cytowane przez niego obszerne fragmenty
zaginionych tekstów, wobec braku archiwaliów, mają wartość źródeł. Opraco-
wania Barącza dotyczą głównie miasta Stanisławowa i tamtejszej kolonii or-
miańskiej. Na tym tle pojawiają się wzmianki o niektórych wydarzeniach z hi-
storii kościoła (urywające się na pożarze w r. 1868). Informacje zawarte w pra-
cach Barącza powtarzano, często dosłownie, w różnych publikacjach o charak-
terze słownikowo-encyklopedycznym i krajoznawczym, wydawanych w XIX w.4
Tylko nieliczne wzmianki o kościele można znaleźć w opublikowanym
przez Pawińskiego pamiętniku ojca Alojzego Marii Pidou, prefekta kolegium
teatyńskiego we Lwowie5, a także w ogólnym opracowaniu Lechickiego,
dotyczącym Kościoła ormiańskiego w Polsce6. Znaczący wkład w naszą wiedzę
o życiu Ormian stanisławowskich wniósł natomiast Czesław Chowaniec, który
w swym historyczno-albumowym wydawnictwie zamieścił m. in. plan i foto-
grafie świątyni (głównie rzeźb)7. Z kolei Józef Zieliński, historyk miasta, opisał